Bildirimler adeta ‘risk unsuru’

Güldağ: Sohbete iş dünyasının bu sıralar sıklıkla lisana getirdiği bir serzeniş ile başlamak istiyorum. Bir bildirim çıkıyor, bir uygulama çıkıyor, onun sabahına diğer bir şey çıkıyor. Gerçek dalı şu sıralar en çok meşgul eden bahislerden biri bildiri meçhullüğü. İzmir’den Artvin’e iş dünyasının hangi temsilcisiyle konuşsak son bir-iki aydır bunu tabir ediyor. Bilhassa 20 Aralık’tan sonra bu şikayet yeterlice arttı. Son olarak reeskont kredisi kullanımında KKM denilen Kur Muhafazalı Mevduata dönüş yükümlülüğü uygulaması geldi. Öyküyü uzun uzun anlatmayayım. Fakat akşamdan sabaha değişen ve her değiştikçe iş insanlarının istikametini de değiştirecek ehemmiyette karar değişiklikleri oluyor. İnsanları artık neyi nasıl takip edecek şaşırmış vaziyette.

Ağaoğlu: Ben buna yavaş yavaş ‘tebliğ riski’ demeye başlayacağım. Bizim klasik risk tariflerimiz içinde regülasyon riski diye bir risk vardır. Bizde tam olarak bu değil ancak hakikaten de artık olan şu: Bir ekip kanunlar çıkıyor, gerisinden bildiriler bekleniyor. Sen de belirttin. Kur Muhafazalı Mevduat için de geçerli. 22 Aralık’ta Merkez Bankası birinci KKM ile ilgili birinci kuru açıkladı. Bununla ilgili kanun 29 Ocak’ta çıktı, gerisinden Merkez Bankası’nın bir bildirimi geldi. Kur Muhafazalı Mevduat’ın da 2 tane sorumlusu var. Bir tarafta Merkez Bankası var dövizden TL’ye çevrilenler için, bir taraftan da Hazine var TL’den dövize kur muhafazaya girenler. Bir de dövizden TL’ye çevrilenlerin hukukî şahıslar için olanının vergi düzenlemesi de Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ilişkin ve o bildirim şimdi daha çıkmadı. 22 Aralık’tan bugüne neredeyse 50 günlük bir müddet var. Ve hangi gelirler vergiden muaf olacaklar, hangilerinin geçmişte, hangilerinin gelecekte olacağı net ancak geçmişte hangilerinin vergiden muaf olacağı ile ilgili karmakarışık bir durum var.

Güldağ: Birtakım örneklerle açıklamaya çalışıyorlar. Lakin her şey KKM oldu. KKM aşağı KKM üst. Bana nazaran çok güç kaybediyoruz bu mevzuda.

Ağaoğlu: Şirketlerin birçok farklı kalemi var. Onun hesaplanması hakikaten çok sıkıntı. Ya uğraşmayacaklar ya da ‘atacağımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değmez’ deyip vazgeçecekler.

Güldağ: Şirketlerden müracaatlar var anlaşılan. Şirketlerin DTH’larında 4 milyar doların üzerinde bir bozulma var. Hepsi KKM değiltir kesinlikle ancak bir hareket geldi.

Ağaoğlu: Kur Muhafazalı Mevduat’ın birçok tarafı var. Bütün tarafl ar bu mevzuda takviye olmaya yahut önünü açmaya çalışıyorlar. Bunu anlarım ancak söylemeye çalıştığım şu: Ekonomiyi yöneten tüm tarafl arın bir ortaya gelerek bütünlüklü bir siyaset ortaya koymaları nitekim değerli. Ve olağan yapacaklarını son dakkika değil de, ilgili tarafl arın hazırlık yapabilmesine imkan tanıyacak formda ilan etmeleri de o denli. Siz yeni bir kural getiriyorsanız, bunu önümüzdeki 6 aydan başlamak kaydıyla diye ilan ederseniz herkes buna kendisini hazırlar. Ancak akşamdan bugüne geçerli diye bir kural çıkardığınız andan itibaren gerçekten bildirim riski ortaya çıkıyor. Mesela KKM ile ilgili kanun 3 aydan az olmamak kaydıyla diye çıkıyor. Merkez Bankası’nın bildirimi ise 6 ay diye çıkıyor. Bankalar mecburen 6 ay çalışmak zorundalar.

Güldağ: Bu türlü bakınca iş hayatına yeni bir risk ögesi girmiş oldu doğrusu. Hazırlık için kimseye vakit tanınmadığı üzere, bu düzenlemeleri hazırlayanlar açısından da üzerinde gereğince düşünülmeden kurgulanıyor anlaşılan.

Ağaoğlu: O denli sahiden. Haydi 6 aya da tamamız ancak bu iş günlük hale geldiği andan itibaren gerçekten risk haline geliyor, yönetilmesi de sıkıntı oluyor. Artı, ziyadesiyle bir vakit ve emek harcanıyor buna. Sormamız lazım; bir taş attık, ürküttüğümüz kurbalara değdi mi? Artık yapmak istediğimiz şey DTH’ların bankalar yerine Merkez Bankası’nda durmasını istemek. Ülkenin döviz istikrarında hiçbir değişiklik yapmıyor Kur Muhafazalı Mevduat. KKM’ye dönmenin Türkiye’nin döviz istikrarına, ödemeler istikrarına bir tesiri yok. Dediğimiz üzere daima de bildiriler çıkarıyorsunuz, dünden bugüne, bugünden yarına değiştiriyorsunuz. Çok fazla da kurcalamamak lazım.

Güldağ: Bizim meslekte de bu türlü bir şey vardır. Sayfanın orasıyla burasıyla daima oynamaya başladığında, yeterli yapacağım derken daha da dertli bir tablo ile karşılaşırsın. O vakit gelir görsel direktör uyarır “sayfayı çok pırkalamayın” der. Hani bozuk değilse tamir etmeye çalışma misali…

Ağaoğlu: Nitekim de çok da pırkalamamak lazım. İşin özü kaçıyor. Artık bir de bildiri taslakları dolaşıyor. Halbuki kanun taslakları dolaşsın da, taraflar yeterlice incelesin, görüşlerini bildirsin ki, kanunları yanlışsız yapalım.

Güldağ: Bir defa arabayı taşlı tarlaya sürdük. Artık direksiyonu toparlamakta zorlanıyoruz ister istemez. Dingilden ses geliyor oraya bakıyoruz. Motordan ses geliyor oraya bakıyoruz. Oraya bir lastik, buraya bir bant, yönetim etmeye çalışıyoruz. Halbuki temel ve bütünlüklü bir siyasete muhtaçlığımız olduğu çok açık. Bir de natürel Kur Muhafazalı Mevduat sıkıntısı çok geniş bir tasarrufçu kesiti de ilgilendiriyor. Siyaset faizi ile enflasyon ortasında 35 puan negatif faiz var. İster KKM diye bak, istersen olağan mevduat, faizlerin durumu da farklı değil. Bütün finansal enstrümanlar enflasyonun altında kaldı.

Ağaoğlu: Sayın Bakan’ın Londra seyahati ile ilgili Bloomberg’de ‘Türkiye’deki enflasyon kültürel sebeplerden kaynaklanıyor’ üzere bir yorumu vardı. Daha sonra tabirlerin yanlışsız anlaşılmadığı söylendi. Ben Türkiye’deki kültürel faktörlerin ne olduğunu bilmiyorum fakat şunu biliyorum ki yüzde 50’nin üzerine çıkacak enflasyona karşılık kurun Merkez Bankası tarafından az çok denetim edildiği. Ki KKM’yi de buna dahil etmek lazım. Buradan Merkez Bankası’nın rezervlerini artırmak amaçlanıyor ve bunu piyasa net olarak görür ve Merkez Bankası’nın eksi rezervlerinin azalıp olağan rezervlere sıfıra hakikat yaklaştığını görürseniz bir itimat gelir. Hem KKM ile biz dövizin yerini bankalardan Merkez Bankası’na değiştirelim, Merkez Bankası bunu kamu kurumlarındaki gereksinimleri karşılamak için kullanır, rezervlerinde kıymetli bir artış olmazsa oradaki kaygı daha da artacaktır, Türkiye’nin riski daha da artacaktır. O vakit Türkiye’nin risk priminin çok süratli yükseldiği bir periyoda giriyor olabiliriz. Artık biz burada bir deneme yapıyoruz. Lakin fakat bu denemenin çalışma ihtimali bana nazaran yok.

Güldağ: Enflasyon, faiz ve kur uyumsuzluğundan…

Ağaoğlu: Yüzde 55-60’a çıkacak bir enflasyon ve buna karşılık yüzde 17 faiz. Bu ortada krediler de 22-25 düzeylerinde, zira mevduat orada devlet eliyle aşikâr düzeyde tutulunca otomatik olarak krediler de düşük bir düzeyde kalıyor. Buna karşılık enflasyonun yansımadığı bir kur olarak düşünelim. Yüzde 55’lik bir enflasyon var ancak buna karşılık kur ona ahenk sağlamıyor. Bu durumda kur tarafında bir güç birikmesi kelam konusu. Başka taraftan ocak ayı âlâ bir indikatör diyeceğim. Doğal ki tek bir aya bakarak bütün yılı ve geleceği varsayım etmek mümkün değil. Siz kendinizi enflasyona karşı faizle koruyamıyorsunuz, kurla koruyamıyorsunuz, nasıl koruyacaksınız? Enflasyon dediğiniz bugün alacağınız bir malın fiyatının sizin gelirinize nazaran daha düşük kalma ihtimali, ki bu ihtimal var. Bugün yüzde 36’ya nazaran yapılmış artırım yüzde 55 enflasyonda ezilmiş olacak her halükârda. Bu durumda siz de talebinizi öne çekersiniz, mecburen bir talep enflasyonu yaratırsınız. Yahut talebi öne çektiğiniz için ithalatçı yahut evvelden yansıtılmayan TÜFE sayısı yansıtılabilir hale geliyor, onu üretmeniz lazım, üretirken ithalatı artırıyorsunuz. Yani söylemek istediğim şu; tasarrufçu açısından sahiden çok kuvvetli bir devir, alternatifleri çok sonlu.

Güldağ: Bu dediğin çok değerli ve biciddi bir çelişkiyi de beraberinde getiriyor bir diğer açıdan. Uygulanan siyasetin önemli bir paradoksu bu. Önümüzdeki periyotta çatlak oluşturabilecek bir bahis. Zira ‘Türkiye İktisat Modeli’nin odağında ‘cari fazla vermek’ olduğu söylendi. Cari fazlayı hedefl iyorsanız, tasarrufl arı artırmayı başarmak zorundasınız. Lakin gidişat tam bilakis. Enflasyon baskısı altında tasarrufl ar eriyor.

Ağaoğlu: Şu anda tasarrufçuya enflasyonu yenecek bir tasarruf aracı teklif edilemiyor. Teklif edilebilen gayrimenkul ve borsa var. Lakin biz sanırım haziran ayına kadar bekleyeceğiz. KKM’nin durumunu da göreceğiz, onu gördükten sonra daha net bir fotoğraf ortaya çıkar üzere gözüküyor. Birinci 6 ay işimiz güç.

Güldağ: Hoş özetledin bence şu anda mucizevi bir şey yok. ‘Var’ diyene de inanmamak lazım. Hakikaten güç bir devir olacak. Kayıpların yaşandığı ve yaşanacağı bir periyot olacak. Pay senetleri enflasyona karşı bir yatırım alternatifi olabilir diye düşünüldü. Orada da orta ve uzun vadeli düşünülürse birtakım çıkarlar ortaya çıkabilir. Yoksa kısa vadede yaşanan kayıpları karşılayabilecek üzere gözükmüyor. Öte yandan, ‘Haziran’a kadar izlemek lazım’ dedik ancak işin bir de yurt dışı tarafı var. ABD enflasyonu Fed’in daha ‘sıkı’ adımlarını getirecek üzere.

Ağaoğlu: Fed’in martta faiz artıracağı piyasanın kabul ettiği bir gerçek. Burada soru 25 baz puan mı olacak, 50 mi olacak? 50 olursa sayı 3 mü olur 4 mü olur? 25 olursa sayısı 4 mü olur 5 mi olur tartışmalarının başındayız. Ben geçen sene başlamasını bekliyordum. Önümüzdeki ay fotoğraf daha net ortaya çıkacak. Şu anda görüldüğü kadarıyla AB merkez bankasının bile yavaş yavaş ‘biz eksi faizden dönelim mi’ demeye başladığı bir devirde artık yurtdışındaki faiz artışlarının başlayacağı yıldayız. Bu birçok yeri etkiliyor. Bilhassa S&P bazında konuşayım ben, zira bana nazaran Dow Jones’e nazaran daha temel çocuktur S&P. Oraya baktığımda 200 günün altına indik, 50 güne yaklaştık tekrar geri geldik aşağıya. Orada bir karar periyodu fakat bence bu faiz artışları sırasında ABD’de de fiyat kar oranları hayli yüksek, onların bu faiz artışını haklı çıkarabilecek yeni bir yükseliş görme ihtimalini düşük gören taraftayım. S&P şu anda 4500’lerde, rekoru 4818’di. Bunun altında bir yeni yüksek görülür lakin ben 4000’li düzeylerin görüleceğini düşünüyorum. Artı-eksi 100 puan bana muharrir. Oralara kadar S&P’de bir geri çekilme, majör bir düzeltme olmasını bekliyorum Amerikan borsalarında.

İran denkleme girerse petrolde 75-85 doları görürüz

Güldağ: Petrolde bu hafta 94 dolara gerçek hareket izledik. Üç haneli beklentin devam ediyor sanırım…

Ağaoğlu: Brent petrolde 100 doları hedefl iyorum denilebilir. Çok küsuratı da yok düz bir 100 dolar. Memleketler arası bir bankanın raporunda 103-125 dolar ortası beklenti var. Hatta 2023’te 125 dolar bekliyorlar. Bu yıl içinde 103 doların 3. çeyrekte görüleceğini düşünüyorlar. Ukrayna’da sıcak bir çatışma beklemiyorum. Birileri ortaya girip işi yumuşatmaya çalışıyor. Bu, üç haneli seviyeyi görmemizi biraz mahzurlar. Başka taraftan İran’da bir nükleer mutabakat sorunu var. Buradan uygun haberler geliyor fakat bu haberler el altından sürülüyor ve ABD şu anda müzakerelere taraf değil. Ne vakit ki ABD bu müzakerelere resmi taraf olur, o vakit işin ciddiyeti anlaşılır. Mutabakat olduğunda en az 10 dolar düşüş olmasını bekliyorum petrolde. O yabancı yatırım bankası 2-7 dolar ortası diyor, ben biraz daha optimistim. Bunların hepsini bir ortaya getirdiğimizde üç haneli petrol fiyatlarını hala daha bekliyorum ancak İran denkleme girerse 75-85 dolar bandına gerçek bir atılım olacağını öngörüyorum. Yılı yeniden iki haneli sayılarla kapatmakla birlikte düşük 80’ler, yüksek 90’lar düzeyinde kapatırız diye düşünüyorum. İran gelirse bu süreç biraz hızlanır. Şayet Ukrayna sorunu İran’dan evvel gelirse işimiz güç. İran’ın tesiri görece sonlu kalır. Yani İran gelirse o 125 dolar projeksiyonları da biraz havada kalabilir.

Kripto paralar inanç tazeliyor

Güldağ: Kriptolarda vaziyet nasıl?

Ağaoğlu: Kriptolarda da kıymetli bir düzeltme vardı. Tekrar bir itimat tazelemek üzereler, 34 bin dolardan 43 bin dolara geldi Bitcoin. Fakat ben kripto paralarda hasarın kıymetli ölçüde olduğunu düşünüyorum. Bu ziyanların kolay kolay pek çıkacağını zannetmiyorum. Son kullanıcılar yahut üstten almış olanlar biraz uzun mühlet bekleyecekler orada diye düşünüyorum. Fed’in faiz artışları da oraya pek yaramayacaktır.

Avrupa gümüş ve altının bahtını artırabilir

Güldağ: Altın, gümüş için görüşün nedir?

Ağaoğlu: Altın, gümüş biraz sonlu kaldı lakin ABD’de faiz artışı onları olumsuz etkileyecekti, etkiledi. Şu anda bir yataya dönme durumumuz var. Şayet Avrupa’dan bir faiz artışı değilse bile negatif faizlerin sonuna yaklaştık iletisi gelirse ben altın ve gümüşü biraz şanslı görüyorum. Orada kritik düzeylerin altına inmediler, benim için kritik düzeyler; 1765 ve 21,5. Şu anda bir toparlanma dönemindeler. Majör bir hareket için 1835 altın, 24,15 de gümüşün geçilmesi, gerisinden da 24,50’nin geçilmesi gerekiyor. Bu ikisi geçilirse önemli bir yükseliş periyoduna gireriz ancak bunu söylemek için erken.