Web 3.0 ile internet nasıl değişecek?
Süleyman Barbaros Görgü
İnternetin erken periyotlarında kullanıcılarla ortasında etkileşim bulunmamaktaydı. Anonim kullanıcıların yükte olduğu, haber ve bilgiyi yalnızca salt okuma odaklı bu ilkel sürece uzmanlar Web 1.0 kısaca Web 1 periyodu olarak tanımlamakta.
Lakin bu süreç internetin ‘sosyal’ olmasıyla birlikte büsbütün değişti. Kullanıcıların içerikler oluşturduğu yahut varolan içerikler üzerinde değişiklikler yapabildiği etkileşimli periyoda ise Web 2.0 ya da kısaca Web 2 periyodu ismi verildi. Bu periyotta kullanıcı tarafından bilgi yalnızca okunabilir değil birebir vakitte oluşturulabilir hale de geldi. Bu devir ayrıyeten YouTube, Twitter, eski ismiyle Facebook yeni ismiyle Meta üzere devlerini doğurdu. Milyonlarca kullanıcısıyla Web 2.0 devleri, 21. yüzyılın tahminen de en değerli hammaddesini yani ‘veriyi’ karşılıksız olarak sağladı.
Ama Web 2’yi artık yavaş yavaş terk ediyoruz. Hatta kimi uzmanlara nazaran çoktan terk ettik bile… Kullanıcılar internetin yeni ihtilali Web 3’e bu defa kripto paralarla birlikte farklı bir açıdan ve merkeziyetsiz olarak giriyor.
Pekala, Web 3.0 tam olarak nedir? İnternetin yeni devrinde bu sefer neler değişecek? Tüm bu soruları ve merak edilenleri Türkiye’nin birinci Web 3.0’ı bahis alan derneği Web3 Teknolojileri Derneği Lideri Buğra Ayan BloombergHT.com’a yanıtladı.
“Dijital varlıklarım üzerinde yalnızca ben hak sahibi olmalıyım.”
Akademik olarak da Web 3.0 üzerine çalışmalar yapan Ayan, husus hakkında kitaplarıyla son kullanıcıyı bilgilendirmeye çalışıyor. Web 3.0’ın ayak seslerini anlatan Ayan “İnternet teknolojileri değişimin aralıksız olduğu bir alan. Değişim denildiğinde birinci başta akla Facebook üzere platformların arayüz değiştirmesi, iş modellerinin değişmesi yahut art plandaki veritabanı yapılarının değişmesi gelebilir. Lakin bunların ötesinde internet teknolojilerinin en etkileyici yanlarından biri insanların ona yüklediği pahanın daima değişmesidir” diyerek başlıyor bahse.
Buğra Ayan, Web 3.0’ın şahsî datalar üzerine odaklanacağını, internetin çok istikametli bir değişime uğrayacağını da ekleyerek “Örneğin Twitter arayüzüyle, iş modeliyle, arkaplanındaki veritabanı teknolojisiyle büsbütün tıpkı olsa dahi kullanıcı için manası değişebiliyor. İşte Web 3.0’ı doğuran da aslında bu türlü bir mana değişikliğidir. Web 3.0 projeksiyonunu oluşturan metinlerin kullanıcı gözünden bakışı şudur: Benim bilgilerimi merkezi sunucularda saklamam ve dijital manadaki üretimlerimle ilgili tüm denetimin internet şirketlerinde olması sürdürülebilir değildir. Cambridge Analytica skandalında olduğu üzere bilgilerim manipüle edilebilir, bu gayeyle yeni bir internet paradigması oluşmalı. Bu yeni sistemde data monopollerinin yerini dağıtık defter teknolojisi sayesinde blokzincir yönetişimleri almalı. Dijital varlıklarım üzerinde, öbür bir teknolojik otoritenin denetimi olmadan yalnızca ben hak sahibi olmalıyım. İşte hedeflenen de tam olarak budur. Kullanıcılar internette kendi dijital varlıklarına sahip olursa yeni bir internet mümkün olacaktır. Bu yeni internet üzerinde de gelişen metaevren üzere iş modelleri ile toplum gerek finansal gerekse iletişimsel manada çok istikametli bir dönüşüme uğrayacaktır.” diyor.
Pekala Web 3.0 konusunda tam olarak değişimin neresindeyiz? Ayan bu soruya “Bu hususta, direkt Web3 ismi verilerek birinci yazı yazılalı yalnızca 7 yıl oldu. Şimdi Web3 cüzdanına sahip olan kullanıcı sayısının internet kullanıcı sayısına oranı binde bir seviyesinde. Hasebiyle şimdi Web3 için çok yolun başındayız.” diyerek karşılık veriyor.
“Jack Dorsey üzere isimler daha çok Web3’ün kuruluş kodlarını koruma etmenin peşinde”
Twitter’ın eski işvereni Jack Dorsey, Twitter üzerinde paylaştığı tweette Web3 gelişimi hakkında tenkitlerde bulunmuştu. Dorsey, içinde Web 2.0 devlerinin bulunduğu şirketlerin Web 3.0 için yatırımlar yaptıklarına dikkat çekip, Web 3’ün bir sahibinin olmaması gerektiğini söz etti ve birçok tartışmanın fitilini ateşledi. Buğra Ayan’da bu bahiste Web 3 içerisindeki ayrışmaya dikkat çekiyor. Ayan hususa ait “Burada değerli bir rekabet olacağı aşikar. Web3 kurgulandığında yani 2014 yılında bahsi geçen isimler olaya bu kadar müdahil olmuyorlardı. Lakin blokzincir ekosistemi finansal manada değerli bir yere geldikten sonra olaya dahil olmaya başladılar. Twitter’ın özel bir durumu var. Twitter her ne kadar Web 2.0 projesi olarak düşünülse de gelir modeli noktasında Web 2.0’ın klasik hırçın kar etme yaklaşımına girmedi. Facebook üzere düşünüp, kullanıcıdan alabileceğim kadar ferdî bilgi alayım demedi. O sebeple kendisine Web3’ün finansal akışkanlığı içerisinde yeni bir kıssa yazabileceğini de düşündü. Bugün attığı kimi teknik adımlar da bunla ilgili.
Buğra Ayan’a nazaran Web 3.0 tartışmalarında iki başka görüş var. Ayan hususla ilgili “Burada da bir gelenekçiler, yenilikçiler ayrışması var. Gelenekçi kanat, daha çok derin web ekolünden gelenler finansal sistem ve onun risk ve fırsatlarından kaçarken yenilikçi kanat Web2 devlerini de sistemden dışlamadan ortak bir yol oluşturmanın peşinde. Dorsey, Gavin Wood üzere isimler daha çok Web3’ün kuruluş kodlarını koruma etmenin peşinde. Gelenekçi kanatta yer alıyor. Lakin öbür isimler de finansal akışkanlığa odaklanıp merkeziyetsizliği arkaplana atan yeni bir Web3 tarifi yapmak istiyor. Burada kıymetli bir nokta içsel bedel ile fiyatın birebir şey olmaması. Örneğin Bitcoin’in içsel pahasını oluşturan onun sansüre sağlam süreçlerde kullanılması derseniz, Bitcoin’i bir ülke yasakladığında içsel bedeli daha çok artar. Lakin fiyatı düşer. Misal formda kripto varlıkları klasik piyasalarla yakınlaştırdığımızda fiyatı artabilir lakin içsel bedeli kaybolabilir yahut dönüşebilir. İşte aslında bu gelenekçi yenilikçi ayrışması fiyat üzerinden değil içsel bedel üzerinden oluyor. İki tarafın da kendine nazaran haklı argümanları var. Tahminen ikisi de ayakta kalacak tahminen birisi. Bunu kullanıcı tercihleri belirleyecek. Web3 cüzdan sayısına bakıp hangi ekolün daha kalıcı olacağını söylemek, emekleyen bir çocuğun gelecekteki mesleğini iddia etmeye benziyor” yorumunda bulundu.
“DAO konseptinin olmadığı merkezi bir metaevrende dijital varlıklar bir anda silinebilir.”
Son devrin tanınan sözü Metaverse ya da Türkçe ismiyle Metaevren’i Web 3 tartışmalarında da görmekteyiz. Facebook üzere Web 2.0 devleri Metaverse çalışmalarıyla kelam sahibi çalıştığını kendilerini yeni periyoda hazırladıklarını görmekteyiz. Ayan bu bahse dikkat çekerek “Metaevren projelerinde şayet mülkiyeti ön plana çıkartacaksak bunu Web3 kültürü üzerine konumlamamız, şayet teknoloji devlerinin getireceği öteki avantajları öne çıkartacaksak Web2 kültürü üzerinde konumlamamız gerekiyor. Şu an her iki kanattan da projeler çıkıyor. Fakat metaevren dediğimiz yerde uzun uğraşlar verip bir karakter üreteceksek ve bu karakterin dijital varlıkları olacaksa varlıkların mülkiyetinin bizde olmaması çok manalı değil. Sanal gerçeklik projeleriyle Web3 ekolündeki metaevren projelerinin ayrıldığı nokta bu kainatın idare formu ve kullanıcıların hakları. DAO dediğimiz konseptin geçerli olması bu kainattaki idaresi oranın sakinlerine yani kullanıcılara bırakıyor. Aksi takdirde merkezi bir metaevrende yıllarca uğraşarak biriktirdiğiniz dijital varlıklar bir anda silinebilir. Tıpkı bugünkü toplumsal medya sayfanızın birden kapatılabilmesi üzere.” diyor.
“Sektörler Web 3’de kendilerine yarar sağlayacak ögeleri bularak konumlanacak”
Haberleşme, pazarlama yahut eğitim üzere farklı kesimlerinde Web 3.0’dan etkileceğini bekleyen Ayan “Bu listenin aslında sonu yok. Turizm, medya, spor vs. Bizim bir düşünme sistematiği geliştirmemiz gerekiyor. Web 1.0’dan Web 2.0’a geçerken işler nasıl oldu? Bütün kesimler yavaş yavaş kendilerine yarar sağlayacak ögeleri bularak konumlandı. Birebir biçimde Web3 basamağında da bu olacak. Kurum yahut markanın kullanıcılarına gönderdiği, kullanıcılarından aldığı toplumsal motivasyonun yerini finansal motivasyon alacak. Hatta bir markanın birbirlerine yorum, beğeni yoluyla gönderdikleri toplumsal motivasyonun yerini de finansal motivasyon alabilecek. Kaliteli içerik üreticileri finansal motivasyonlardan çok fazla yararlanabilecek. Web 2.0 etabına daha kolay geçen kesimlerin Web3 basamağında da öncü olacağını iddia ediyorum. Bilhassa kitlelere ulaşmak isteyen ünlüler, STK’lar, markalar daha süratli bir halde burada konumlanacaktır.” yorumunda bulundu.
