Ziya Altunyaldız: Stokçulukla, zarurî depolamayı birbirinden ayırıyoruz

Maruf BUZCUGİL / Canan SAKARYA

TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Alışılmış Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Kurulu Lideri Ziya Altunyaldız, stokçuluk yapanlara yönelik cezaların artırılmasına ait kanun teklifinin yılbaşından sonra Meclis gündemine geleceğini belirterek, “84 milyonun hakkına uzanan her fahiş fiyatla, tedarik zincirini bozan her türlü stokçulukla gayrette kararlıyız. Bunlarla ilgili faal gayretimizi kanunların verdiği yetkiler çerçevesinde odunsuz bir biçimde yapmaya devam edeceğiz” dedi. Altunyaldız, pandemi periyodunda ABD ve AB’nin, Uzak Doğu merkezli tedarikten vazgeçtiği durumlarda, Türkiye’nin kıymetli bir fırsat yakaladığını belirterek, üretimin artarak devam etmesi açısından tevsi ve modernizasyon yatırımlarının süratle devreye girmesinin kıymetli olduğuna dikkat çekti. AK Parti Konya Milletvekili Altunyaldız, Ankara Temsilcimiz Maruf Buzcugil ile Parlamento Muhabirimiz Canan Sakarya’nın sorularını yanıtladı.

■Pandemi süreci tüm dünya ekonomilerini etkiledi, bu süreçte Türkiye’nin artıları ve eksileri, önümüzdeki devir için yakaladığı fırsatlar nelerdir? Bu süreçte nasıl bir yol haritası izlenmesi gerekiyor?

Pandemi devrinde ticarette değerli bir paradigma değişikliği oldu, e-ticarette küreselde ve yerelde çok önemli hacim değişiklikleri ve gelişmeler yaşandı. Bir başka değişiklik de maliyet artışlarının ortaya çıkardığı ve önümüzdeki periyoda de sirayet edeceğini düşündüğüm tedarik zincirindeki kaymalar ve ülkelerin kendilerini yine konumlandırmaları noktasında oldu. Bu durum uzak destinasyonlar yerine, yakın yerlerden tedarik anlayışını getirdi ve Türkiye için epey değerli bir gelişmeydi. Türkiye dinamik bir üretim ülkesi olması ve adaptasyon kabiliyetiyle fırsatı süratli bir biçimde kıymetlendirdi. Bu çok değerliydi, bundan sonrası için kıymetli olan bunu kalıcı kılmaktır. Pandemi ile birlikte global üretimde de düşüş oldu. 2020’de Türkiye pandemiye karşın Çin ile birlikte büyümeyi başaran yegâne ülke oldu. 2021 yılının üç çeyreğinde büyüme yüzde 11,7 olarak gerçekleşti. Bu periyottaki büyümelere baktığımızda aslında çok sağlıklı, istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyüme performansımız olduğunu görüyoruz. İç talebin büyümeye katkısı yanında piyasadan da gelen bir büyüme var lakin ihracatın cazip gücünün önemli manada büyüme sayılarına tesir ettiğini görüyoruz. Üretim, yatırım ve ihracat eksenli bir büyüme olduğunu görüyoruz. Bu daima istediğimiz bir büyüme parametresiydi, bunu bu periyotta yakalamış olduk. 3’üncü çeyrekteki yüzde 7,4’lük büyümenin 6,8 puanının, 3 çeyrekteki yüzde 11,7’lik büyümenin ise 5,1 puanlık kısmının net ihracattan geldiğinin görüyoruz. Kasım ayında 21,5 milyar dolarlık aylık ihracat gerçekleştirdik. Yıllıklandırılmış bazda baktığımızda ise ihracatımızın 221 milyar dolara ulaştığını görüyoruz. Bunlar, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde birer rekor. Bundan sonra artık aylık ihracatta 20 milyar dolar ve üzerini düşünebilmek çok değerli.

■Bu durum üretimin kesintisiz sürmesi ve artırılmasını gerektiriyor mu?

Türkiye dinamik bir ülke ve pandemide üretimini hiç durdurmadı. Son periyotta yapılan çalışmalar ve tespitlerimiz şunu gösteriyor: ABD ve AB’nin Uzak Doğu tedarikinden vazgeçtiği durumlarda, Türkiye devreye girmiş. Burada net bir tedarik kayması yaşanmış ve biz bunu doldurmuşuz. Bu önümüzdeki periyotta devam edecektir. Artık üretimi buna nazaran uyarlamak durumundasınız. Başta AB olmak üzere ABD ve öbür alıcılar artık kendilerine en yakın ve/veya en uygun ülkelerden tedarik edeceğini açıkça ortaya koyuyor. Aslında COVID-19 ve yeşil dönüşüm ile birlikte tüm dünyada esaslı bir paradigma değişimi var, global tedarik zincirlerinde oyunun kuralları ve aktörleri tekrar belirleniyor. Türkiye, AB’nin tedarikteki ana destinasyonu pozisyonuna gelme potansiyeli olan ve bunu başarabilecek bir ülke. AB’ye, Uzakdoğu’dan 45 günde mal gelirken, Türkiye 3 günde gönderebiliyor. Bu çok değerli bir durum, ayrıyeten Uzakdoğu’dan ithalatta konteyner başına 12-15 bin dolar ödenirken, ülkemizden dörtte bir maliyetle temin edilebiliyor. Ayrıyeten üretim kalitesi konusunda da güzel durumdayız ve AB standartları ölçüsünde üretim niteliğine ve paritesine sahibiz. Bunlar ülkemizin AB ve tahminen de ABD pazarlarına entegrasyonu için çok değerli.

■“Tevsi ve modernizasyon yatırımlarının süratle devreye girmesi önemli”

Burada üretimi sürdürme konusundaki hassasiyetimizle yeni yatırım alanları oluşturuyor ve bilhassa tedarikte dış alımın yüksek olduğu kesimlere stratejik yatırımları destekliyoruz. Bu kapsamda son periyotta hem petrokimya hem de elektrikli araba bölümünde kıymetli yatırım atakları yaptık. Kapasite kullanım oranları yüzde 80’lerin üzerine çıktı, ihracat artışını sürdürmek için tevsi ve modernizasyon yatırımlarının süratli bir halde devreye girmesini önemsiyoruz. Bu manada Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Teknoloji Odaklı Sanayi Atağı Programını değerli buluyorum. Hem özgün hem de Türkiye’nin gereksinimleriyle örtüşen bir program. Program kapsamında muhtaçlığa binaen bir yatırım programı belirleniyor. Proje bazlı teşvikler bilhassa ileri teknoloji eserlere sağlanıyor. Arazi takviyesinden kredi dayanağına, sigorta dayanağından vergi indirimine kadar her dayanak veriliyor. Bu yatırımları çok süratli bir biçimde hayata geçirmek ve bunları artırarak sürdürmek durumundayız. Bunun yanında, ihracatın finansmanı ve sigorta sistemine dair dayanak sistemlerinin artırılarak sürdürülmesinde kararlıyız.

■Reeskont kaynağı kâfi görüyor musunuz?

Reeskont kıymetli bir kaynak, değerli bir dayanak, alışılmış ki imkanlar ölçüsünde arttırılabilir. Bugüne kadar olduğu üzere bunu tam manasıyla kesintisiz işletmeye devam ettiğimiz takdirde ihracatçılara çok kıymetli bir dayanak sağlıyor. İhracatçıların da bunu ziyadesiyle istediklerini ve kullandıklarını görüyoruz yani bunun piyasada bir karşılığı var. İhracat artış trendinin kesintisiz sürmesi için; reeskont ve öbür kredi takviye düzeneklerinin faal ve yaygın kullanımı yanında, tevsi ve modernizasyon yatırımlarıyla üretim kapasite artışının süratli bir biçimde gerçekleşmesi, stratejik mal kümelerinde proje bazlı yatırımların hayata geçirilmeye devam etmesini önemsiyorum.

■Sanayicilerimizin üretimin devam etmesi için istikrarlı kur talepleri var, bu sağlanmadan üretim devam edebilir mi?

Natürel ki piyasaların istikrarda olması çok kıymetli. Öngörülebilirlik herkesin beklentisi, zira fiyatlama yapacak. Bu nedenle piyasaların bu manada kendi istikrarları içerisinde Sayın Cumhurbaşkanımızın “dere yatağında akar’ tabirindeki üzere, tüm bu piyasa parametrelerinin kendi yatağında istikrarını bulması ve o istikrar üzerinde yürümesi çok kıymetli.

■Cumhurbaşkanının da altını çizdiği stokçuluk sorunu var, iç piyasada bu türlü bir eğilim oldu. Malların müsadere edilmesi yasa teklifinde yer almadı. Cezaların artırılmasını kâfi görüyor musunuz?

Hür piyasa iktisadında üretim, tedarik ve perakende süreçlerinin inkıtaa uğramadan piyasanın olağan akışı ve pratiğinde kesintisiz işlemesi çok değerlidir. Stokçuluk ve fahiş fiyat uygulamaları bahsettiğim piyasa nizamının ana düşmanıdır ve asla müsamaha gösterilemez ve affedilemez. Bu noktada altını çizerek söylemek isterim ki biz; stokçulukla tedarik güvenliğini, stokçulukla depolama zorunluluğunu birbirinden ayırıyoruz. Çünkü depolama ve tedarik güvenliği üretim ve tüketim güvenliği için gerekli şeyler. Fakat stokçuluk, fahiş fiyat, haksız yarar ve piyasayı bozan uygulamalara asla taviz veremeyiz. Bu konuya bilhassa dikkat çekmek istiyorum; üretim bandının durmaması için, bilhassa global tedarik zincirindeki badireleri da gözeterek üreticilerin tuttuğu hammadde tedariki ile piyasayı ve tedarik zincirini bozarak haksız kar elde etmek maksadıyla yapılan stokçuluk ve fahiş fiyat uygulamalarını birbirinden ayırıyoruz. İşte maddede ceza artırımına yönelik yaptığımız değişiklikle stokçuluk ve fahiş fiyat uygulamalarıyla aktif çabayı amaçlıyoruz ve bunu mutlaka sağlayacağız.

■Bu mevcut maddede net bir halde var mı?

Yasalar lafzıyla ve ruhuyla uygulanır. Bahse husus yasal düzenlemede Ticaret Bakanlığı’na geniş bir yelpazede yetki veriyor, “Bu alanı sen tecrübelerinle ve Türkiye’nin gereksinimleri, Türkiye’nin yerleşik üretim ve tüketim pratiklerine nazaran yönet” diyor ve cezalandırmada da yelpazeyi çok geniş tutuyor. Olayın kendisine, niyete, hacmine nazaran, ‘sen yapılan işin niteliğine nazaran bunu ayarla’ diyor. 100 bin liradan 2 milyon liraya kadar bir ceza öngörüyor.

■El koyma ile ilgili yeni bir düzenlemeye gereksinim var mı?

Cezada orantılılık kıymetlidir. 2020 yılında Perakende Yasasında bir düzenleme yapıldı. Artık o kanundaki cezaları artırıyoruz. Sekretaryasını Ticaret Bakanlığının yaptığı bir şura oluşturulmuştu, bugüne kadar heyetin yaptığı çalışmalar var, kesilen cezalar var, bir de uygulamaya dair temel parametreler büyük ölçüde oluştu. Şunu çok net söylüyorum, 84 milyonun hakkına uzanan her fahiş fiyatla, tedarik zincirini bozan her türlü stokçulukla uğraşta kararlıyız. Bunlarla ilgili aktif çabamızı maddelerin verdiği yetkiler çerçevesinde odunsuz bir formda yapmaya devam edeceğiz.

“Enerji, sanayi, ulaşım ve tarım alanlarının dönüştürülmesi gerekiyor”

■Avrupa Yeşil Mutabakatı ve hudutta karbon uygulaması önümüzdeki devirde uygulamaya girecek. Siz sanayimizi bu dönüşüme ne kadar hazır görüyorsunuz?

Gelişmiş ülkelerin dünyanın bu duruma gelmesinde çok değerli hissesi var, lakin ortaya çıkan meseleye baktığımız vakit da bilhassa önümüzdeki devirlerde bu iş çözülmediği takdirde dünya çok kıymetli problemlerle karşı karşıya gelecek ve global iktisada bunun yıllık maliyeti 2050’lerde 8 trilyon dolarları bulacak. Bir taraftan da Avrupa Kurulu başta olmak üzere pek çok milletlerarası kuruluş tüm dünya ülkelerine davette bulunuyor, global ısınmaya dönük hayat hakkını, insan hakları çerçevesinde pahalandırıyor. Benim bu bahiste hazırladığım raporda iki öge öne çıkmıştı: Birincisi, ‘kirleten öder’ prensibi, özel bölüm, kamu, devlet kim olursa olsun kirletiyorsan, bedelini ödeyeceksin. İkincisi ise etraf cürmü dediğimiz bir ögenin da, hem global, milletlerarası mutabakatlarda kavramsal olarak düzenlemesi ve imza altına alınması hem de tüm ülkelerin ceza hukuklarında bunu düzenleyerek kabahati ve cezasını ortaya koyması. Ayrıyeten buna ait olarak da ziyan görenlerin dava açmasına yönelik hukuk yollarının açılması.

Başka taraftan da ekonomik olarak baktığınız vakit bilhassa burada en öne çıkan şey güç, sanayi üretimi, ulaşım ve tarımdaki yanlış uygulamalar, bu 4 alanın dönüştürülmesi elzem. En başta güç alanını dönüştürmeniz lazım zira global ısınmada ana faktör güç; ulaşımda, endüstride, ısınmada kullanılan fosil yakıtlar. Ülke olarak, toplam elektrik gücü şurası gücümüzün yüzde 65’ini yerli kaynaklardan, yüzde 54’ünü de yenilenebilir kaynaklardan üretmeye başlamakla çok değerli bir aralık aldığımızı söyleyebilirim. Son üç yılda devreye aldığımız toplam konseyi gücün dörtte üçü, yalnızca 2020 yılında devreye alınan konseyi gücün ise tamamına yakını yenilenebilir kaynaklardan oluşuyor. Yenilenebilir güç kaynaklarından fiili elektrik üretiminde de yüzde 40’ı geçtik. Yalnızca son 10 yılda jeotermal güç kapasitemizi 100 kat artırdık. Rüzgârda 10 bin MW’ı geçtik, bu bizi dünyada rüzgarda 10’uncu sıraya, Avrupa’da 5’inci sıraya yerleştiriyor ve tekrar yenilenebilir güçte konseyi gücümüzle Dünyada 12’nci, Avrupa’da 5’inci sıradayız. Bu kıymetli bir sıralama, burada gerçek adımları attığımızı çok net söyleyebilirim ve bunu aralıksız sürdüreceğiz

■Sanayideki dönüşümü teşvik sistemi ile desteklemek gerekir mi?

Teşvik sisteminin her vakit gereksinimlere nazaran uyarlanması elzem. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve OSBÜK, Dünya Bankası ile birlikte endüstride yeşil dönüşüm çalışmalarını başlattı. Önümüzdeki periyotta yeşil OSB’lere yanlışsız gidiliyor ve burada her bir firmanın da dönüşüm çalışmaları başlamış durumda, zira burada firma bazlı yeşil pasaport uygulaması geliyor. Bu pasaportu aldığınız vakit firma, eser bazlı ölçümler gelecek, hudutta karbon vergisi ödemeyeceksiniz, bu çok değerli ve kritik. Biz bunu yapmak zorundayız zira yeşil dönüşüm süreci fırsatlarla bir arada tehditlerle de geliyor. Önümüzdeki devirde, İklim kanununun da çıkmasını bekliyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın tabiriyle ‘Yeşil Kalkınma Devrimi’ dediğimiz mevzuyu kapsamlı ve sürdürülebilir bir halde uygulamak zorundayız, bunun parametrelerini oluşturuyoruz. Biz birtakım ülkelere nazaran çok daha süratli dönüşebiliriz. İkincisi de artık kaynaklarımız var, üretim-tedarik fırsatları var. Bunu yapmazsak rekabetinizi kaybedeceksiniz, kendi ulusal gelirinizden, vergilerinizden ihraç ettiğiniz ülkenin bütçesine karbon vergisi ödemek zorunda kalacaksınız, kaynak transferi yapacaksınız ve pazar kaybedeceksiniz. O yüzden biz Komite olarak da bu bahiste son derece hassasız, ilgili Bakanlıklarla yakın çalışıyoruz. Önümüzdeki devirde buna ait programlar yapacağız.

Komisyon’da OSB’lerle ilgili çalışma yok

■Organize Sanayi Bölgeleri Yasasında yapılacak değişiklikle idarede valilerin temsili ile ilgili bir yasa taslağı gündeme geldi. Bir kısım OSB’ler reaksiyon gösterdi. Size nazaran OSB’lerde nasıl bir değişime gereksinim var?

Kurulumuzda bu manada bir çalışma yok. OSB’lerin yetkinliklerini biliyor ve yeteneklerine güveniyoruz. OSB’lerin üretim merkezleri olarak büyümesi üretim kapasiteleri ve yetkinliklerinin arttırılmasına dönük her türlü çabayı hakikat buluyorum.

2023 seçim yılı; bu yıl ıslahat niteliğinde düzenlemeler gündeme gelecektir

■2022 yılında Kurulunuzun beklenen gündeminde neler yer alacak?

Kurulumuz; üretim, ticaret ve güç alanında ülkemizin önünü açacak çalışmalarını aralıksız sürdürmeye devam edecek. Elektrik tarifelerinin tüketim kümelerine nazaran farklılaştırılması konusunda bir düzenleme yaptık, benzeri düzenlemenin doğal gaz için de yapılmasını öngörüyoruz. Bunun yanında önümüzdeki periyotta bilhassa elektronik ve perakende ticarette, piyasaların gerçek işlemesine dönük olarak Hal Kanunu üzerinde çalışmalar olacaktır. Ayrıyeten güçte ıslahat niteliğindeki çalışmalar kapsamında, güç verimliliğinin artırılması, global güç piyasalarındaki gelişmeler doğrultusunda güç tedarik güvenliğinin artırılmasına dönük düzenlemeler yapılacaktır. 2023 yılı seçim yılı, bu nedenle 2022 yılında ıslahat niteliğindeki birçok düzenlemenin Kurulumuz gündemine geleceğini değerlendiriyorum.