Raflar temkinli etiketleniyor

Mehmet Hanifi GÜLEL

Aralık ayında dolar kurunun 18 lirayı aşmasıyla, besinden ipliğe birçok esere yüzde 100’ü aşan artırımlar yapıldı. Fakat 20 Aralık’ta açıklanan önlem paketiyle dolar kurunun 11 liranın altına inmesi, yapılan artırımların geri alınması beklentilerini artırdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da geçtiğimiz hafta dövizdeki düşüş sonrası marketlere indirim davetinde bulundu. 20 Aralık’tan bu yana bir haftalık müddette kimi zincir marketler, temel besin unsurlarında yüzde 10 ile 15 ortasında değişen oranlarda indirime gitti.

Dal temsilcileri ise hammaddesi dövize bağlı olan ve yüksek kurdan tedarik yapan firmaların, birinci etapta indirim yapamayacağını, yüksek kurla alınan hammaddenin işlenip satıldıktan sonra, fakat ikinci hammadde alımında ve dövizin bu düzeyde kalması kaydıyla, mart ayında yüzde 30 civarında indirimin yapılabileceğini söz etti. Öte yandan DÜNYA olarak Eminönü ve Mahmutpaşa piyasasından edindiğimiz bilgilere nazaran dolar kurunda yaşanılan düşüşün ambalaj materyallerinin fiyatına hudutlu yansıdığını, dokumacılık, besin ve öteki eserlerde fiyatların korunduğu gözledik.

Döviz kurunun düşmesi ile hükümet tarafından yapılan artırımların geri alınması davetinin olumlu manada halka moral verdiğini kaydeden TOBB Besin Sanayi Meclisi Lideri Necdet Buzbaş, “Bir firma yurt dışından ithal ettiği hammaddeyi 3 aydan aşağı getiremez. Dolar 17 lirayken hammadde alanların teslimatı yeni yapıldı. Bundan nasıl indirim istenebilir ki? Bu üzere firmaların çabucak bir indirim yapmalarını beklemek mümkün değil. Aksi takdirde iflas ederler. Ayrıyeten yapılan doğalgaz ve petrol artırımları da var. Bunlardan oluşacak maliyetleri geriye getirmek mümkün değil” dedi.

Besin endüstrinde 3 ay sonra, yani mart ayında yeni döviz kuruyla alınacak hammadde tedariki ile fiyatlarda indirimin mümkün olabileceğine vurgu yapan Buzbaş, “Eğer dolar bu düzeyde kalırsa indirim yapılması mümkün. Başka yandan mahallî girdiler olan su, elektrik üzere kalemlere gelen artırımları kimse geri almıyor. Üretimin içinde hammadde, ambalaj, güç ve personellik üzere girdiler var. Taban fiyat 1 Ocak’ta 4253 lira olacak ve bu da maliyetleri etkileyecek. Münasebetiyle marketlerdeki fiyatların aşağı yanlışsız inişi mart ayını bulur. Yüzde 20 ile 30 ortasında fiyatlarda düşüş olması bekleniyor. Bu da dolar kurunun bu düzeyde kalması kaydıyla bu geçerli. Endüstricinin korkusu ise artık ziyan edip indirim yaptığı halde, 15 gün sonra dolar tekrar 17 lira olursa ne olacağıdır” diye konuştu.

Enflasyonun yüzde 21 olduğunu ve önümüzdeki günlerde daha da artmasının beklendiğini lisana getiren Buzbaş, enfl asyonun arttığı yerde fiyatların geri çekilmesinin mümkün olmadığını vurguladı.

Yüzde 30 civarında düşüş olmasını katiyen bekliyoruz

Fiyatlara kur üzerinden artırım yapıldığını, doların düşmesinin fiyatların inmesine katkı sağlayacağını söz eden İstanbul Besin Toptancı Tüccarları Derneği Lideri Mustafa Karlı, “Dolar düşüşü yeni olduğu için birkaç gün sonra esere nazaran yüzde 30 civarında düşüş olmasını katiyen bekliyoruz. Doların ansızın yükselmesiyle ezbere bir artırım yapıldı. Doları, Euro’yu ilgilendirmeyen mallara da artırım yapıldı. Onun için fiyatlarda bir düşüş tarafında düzgünleşme olacağını düşünüyorum. Türkiye’de fiyat yükseldiği vakit düşmesi sıkıntı oluyor fakat yaşanılan durum abartılı olduğu için düşüş bekliyorum. Şu an satışlar biraz dingin. Son periyotta market yahut toptancılar stok yapmadı, meskenler stok yaptı. Bir modül alacağına 5 kesim aldı” dedi.

Eminönü ve Mahmutpaşa’da eserler fiyatını koruyor

Eminönü ve Mahmutpaşa piyasasından edindiğimiz bilgilere nazaran; dolar kurunda yaşanılan düşüşün ambalaj gereçlerinin fiyatına hudutlu yansıdığı, dokumacılık, besin ve öteki eserlerde fiyatların değişmediği gözlendi. Süt ve süt eserleri satan esnafl ar yapılan artırımı yansıttıklarını, kaşar peynirini 75 liradan, ezine peynirini ise 59- 69 liradan sattıklarını belirterek, fiyatların bu düzeyde kalacağını iletti. Ambalaj eserleri satan bir toptancı ise dolar kurunun düşmesiyle fiyatları yüzde 10 civarında düşürdüklerini aktardı. Besin eserleri satan bir esnaf ise yüksek fiyattan eser alanların indirim yapamadığını, lakin yeni parti alımlarda indirim olursa fiyatlara yansıtabileceklerini söyledi. Mahmutpaşa’da dokumacılık eserleri satan esnaf; kurun yüksek olduğu periyotta mal aldıklarını ve haliyle fiyatlara yansıttıklarını tabir ederek, kurun yüksek olduğu devirde yabancıların ağır biçimde alışveriş yaptığını lakin doların düşmesiyle işlerin birden kesildiğini lisana getirdi.

Zincir marketlerde indirimli fiyatlar devreye alınıyor

Migros’ta indirimler rafa süratli yansımaya başladı. Şirketten yapılan açıklamada, “Tüketicinin rahatlaması için girdi düşüşü beklemeden tedarik ettiğimiz meyve-sebzelerde kendi kaynaklarımızdan karşılanmak üzere, tüm meyve sebzelerde bütün mağazalarımızda yüzde 10 indirim uygulanmaya başlandı. Üreticilerin yaptığı indirimlerin yanında ambalaj girdisi üzere maliyetlerde denetim altına alınabilirse indirimler daha da etkinleşecektir” denildi. Ayçiçeği yağı, çay, şeker, un, peynir ve tuvalet kağıdında fi yat indirimine gidildi. Şok market, her vakit yapılan fi yat indirim kampanyalarına ek olarak, döviz kurunun düşmesi kaynaklı, temel tüketim eserlerinde fi yat indirimi yaptı. Şok’ta, başta şeker, süt, besin ve süratli tüketim eserleri olmak üzere yüzde 15’e varan indirimler yapıldı.

Fahiş fiyatla eser satanları piyasa dışlar

Dövizin yüksek olduğu periyotta kim hangi esere fi yat artışını yansıttıysa, o fi yatları geri çekmesi gerektiğini tabir eden Reis Besin İdare Heyeti Lideri Mehmet Reis, “Bu kaçınılmaz, esasen bu ticari ahlakı gerektiren bir durum. Döviz kuruna paralel fi yatlarını artıran satıcı, fi rma, üretici döviz indiği vakit da bunu fi yatlarına yansıtmak zorunda. Fahiş fi yatla eser satanları piyasa zaten dışlar” dedi.

Egeli perakendecilerden indirim kararı

Ege Bölgesi’ndeki 326 marketi bünyesinde barından Ege Perakendeciler Derneği (Ege PERDER), kutu ve ambalaj ebatlarına nazaran ayçiçeği yağında yüzde 10-20 ortasında, tuvalet kağıdında ise yüzde 10 ila 30 ortasında değişen oranda indirim kararı aldı. Mahallî perakendeciler ortasında iş birliği ve dayanışmayı sağlamak üzere kurulan, İzmir, Aydın, Uşak, Muğla, Denizli, Manisa’da şurası 26 şirketin üye olduğu Ege PERDER, kimi eserlerin satış fi yatlarında düzenleme yaptı. Firmalarla görüşmeyi sürdüren dernek yetkilileri, yılbaşından sonra da indirimlerin sürmesini bekliyor. Ege PERDER Lideri Feyzi Başdaş, lokal marketlerin örgütlenmesinin tekelleşmenin önüne geçerek piyasada sigorta fonksiyonu gördüğünü anlattı. Kur muhafazalı Türk Lirası vadeli mevduat hesabı sisteminin akabinde döviz kurlarında yaşanan geri çekilmeye dikkati çeken Başdaş, “Tarihimizde hiçbir şeye bu kadar sevinmedik zira o denli bir sıkıntı duruma gelmiştik ki yeni fi yatlarla ne mal alabiliyorduk ne de mal satabiliyorduk. Üzerimizde fi yatları yükseltmek için baskı vardı. Elimizde eski kurdan fi yatlar vardı, o stoklar da bitiyordu. Kur fikir rahatladık.” sözlerini kullandı. Kurdaki düşüşten sonra üyelerle bir ortaya gelerek bu düşüşü topluma nasıl hissettirebileceklerini değerlendirdiklerini belirten Başdaş, gelecek hafta da Türkiye Perakendeciler Federasyonu olarak Konya’da toplanacaklarını, yılbaşından sonra neler yapabileceğini görüşeceklerini söyledi. Başdaş, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması öncesindeki kurdaki son yükselişi tüketiciye yansıtmadıklarını, bu nedenle kurdaki düşüşün tıpkı süratle fi yatlarda görülmediğini belirtti.

Kurdaki düşüşten sonra kutu ve ambalaj ebatlarına nazaran ayçiçeği yağında yüzde 10 ila 20, tuvalet kağıdında da yüzde 10 ila 30 ortasında değişen oradan indirim yaptıklarını aktaran Başdaş, şöyle konuştu: “Yılın son haftasındayız. Milletlerarası fi rmalar tatile girdi. Onlardaki indirim yılbaşında sonra olur. Yılbaşından sonra herkes indirim yapacaktır. İndirim yapmayanı biz raftan çıkartacağız. Dövize bağlı yükseliş yapıp döviz indikten sonra fi yatı indirmeyen hiçbir fi rmanın eserini satmayacağız. Firmalarla görüştüm. Yumurtanın her pazartesi günü fi yatı güncelleniyor. Yumurtada da yarın yüzde 20-25 ortası indirim bekleniyor. Yereller olarak dedik ki ‘Domino tesiri yapacağız’. Biz ‘A’ fi rmanın malını indirdiğimiz vakit ‘B’ fi rması da gelip ‘Benim malımı da indir’ diyor. Domino tesiri yapmamız gerekiyor. Önümüzdeki hafta domino tesiri ile bütün Türkiye’yi kapsayacak. Fiyatları indirmek zorundalar. Piyasada ‘Su akar yolunu bulur’, fi yatların önünde kimse duramaz. Vatandaşlar da fi yatı kıyaslasınlar, yüksek satandan alışveriş yapmasınlar. Bizim en büyük denetçimiz onlar.”