Nureddin Nebati o kelamları ile dünya basınında: ”Dana değil kuzu eti yiyin”
Seçim tarihi yaklaştıkça dünyadaki çeşitli basın kuruluşları Türkiye’deki seçim atmosferini yakından takip etmeye devam ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçimlerde alacağı oy oranı ve muhtemel seçim kaybı gazete manşetlerinde kendine yer bulurken, hayat pahalılığı, muhalefetin siyasetleri, ve ülkedeki göçmen sorunu da dünya basınında ele alındı.
İşte dünya basınında Türkiye gündemi…
ABD BASINI
BLOOMBERG: “FİYATLAR ARTARKEN TÜRK BAKAN DANA DEĞİL KUZU ETİ YİYİN DEDİ”
Türkiye’nin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, ısrarlı besin enflasyonuna garip bir tahlil buldu: Daha fazla kuzu eti yiyin. Nebati vatandaşlara, yeme alışkanlıklarını değiştirmelerini salık vererek kuzu etinin daha ucuz olduğunu ve Türkiye’nin coğrafyasına da daha uygun olduğunu söyledi. Nebati, damak tadının değiştiğini söyleyerek gençlerin, kokusundan dolayı kuzu etinden hoşlanmadığını kelamlarına ekledi.
Bakan, salı günü Haber Global’e yaptığı açıklamalarda, “Kuzu eti dana etinden daha ucuz ancak tercih edilmiyor.” dedi ve kuzu eti tüketiminin teşvik edilmesi gerektiğini söyledi. Tüketicilerin yanı sıra artan et fiyatları da 14 Mayıs’taki seçimler öncesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için bir zahmet haline geldi. Dana eti fiyatları bir evvelki aya nazaran mart ayında yüzde 20 artış göstererek evvelki iki aya kıyasla çift haneli artışını sürdürdü. Merkez Bankası, besin fiyatı artışının esas nedenleri olarak kırmızı et ve işlenmiş et eserleri fiyatlarındaki artışı gösterdi.
BLOOMBERG: “DOLARI OLAN TÜRKLER EN YÜKSEK ORANDAN BOZDURMAK İÇİN KAPALIÇARŞI’YA GİDİYOR”
Yetkililer, bankaların sunduğu oranları sıkı bir denetim altında tuttuğundan elinde doları olan Türkler bu dolarları, İstanbul’daki yüzlerce yıllık Kapalıçarşı’daki altın piyasasında daha güzel fiyata bozduruyor. Dünyanın en eski kapalı piyasasında ABD doları-lira ikilisi, Bloomberg’in datalarına nazaran son dokuz ayda bankalar ortası döviz kurlarına nazaran en yüksek primle süreç görüyor. Türkler dolarlarını burada bozdurduklarında, bankalarında bozdurduklarında alacaklarından yüzde iki daha fazlasını alıyor. Merkez Bankası mayıstaki seçime az bir vakit kalmışken resmi döviz piyasası üzerindeki denetimini sıkılaştırsa da Kapalıçarşı’daki döviz ofisleri birebir baskıyla karşı karşıya değil. Bu esnada liranın paha kaybı da son vakitlerde sürat kazandı ve yatırımcılar, kim kazanırsa kazansın güçlü bir geçiş süreci beklediklerinden süreçler, seçimden sonra daha da zayıflayacağının işaretini veriyor.
Dinamik Yatırım’da başekonomist olan Enver Erkan, “Dövizdeki alış ve satış fiyatlar ortasında artan fark ve düzenlemelerin getirdiği baskılar büyük ihtimalle insanların, seçimlerden evvel nakit dolar talebinin arttığı bir süreçte, ellerindeki nakdi daha süratli bozabilecekleri Kapalı Çarşı’ya yönlendirdi.” diyor.
Bloomberg’in, isminin zımnî kalması şartıyla konuşan birçok yatırımcıya atıfta bulunarak geçen hafta bildirdiğine nazaran Merkez Bankası onay aldıklarından emin olmak için daha büyük süreçleri takip etmek ismine daha etkin bir halde müdahale ediyor. Bu esnada da Banka, birikimleri dolar üzere yabancı üniteleri dışında çeşitlendirmek için bankacılık sistemindeki lira mevduatlarının hissesini artıracak siyasetler zorlamaya devam ediyor. Erkan, “Sıkı dokunmuş liraizasyon adımları lirada yapay fiyatlamalara ve farklı kur oranlarına yol açıyor.” diyor. Lira bugün yüzde 0,2 kadar bedel kaybetti ve bu yıl şu ana dek yüzde 2,8 düşüş gösterdi.
THE WALL STREER JOURNAL: “IRAK VE KÜRTLER UYUŞMAZLIĞIN AKABİNDE PETROL AKIŞININ ÖNÜNDEKİ MANİSİ KALDIRMAK İÇİN SÜREKSİZ BİR MUAHEDEYE VARDI”
Irak merkezi hükümeti ve Kürt yetkililer salı günü, günlük 500 bin varil petrol ihracatını durduran ve ham petrol fiyatlarının artmasına yol açan petrol satışından doğan uyuşmazlığı sona erdirmek için mutabakata vardı. Kürt yetkililer yaptıkları açıklamada, mutabakatın Irak Kürdistanından Türkiye’nin Ceyhan Limanı’na uzanan boru çizgisi üzerinden petrol akışının tekrar başlamasına imkan tanıyacağını lisana getirdi. Ham petrol Ceyhan Limanı’ndan da Avrupa’ya gönderiliyor. Kısa mühlet evvel üretimi durduran petrol şirketleri de derhal yine faaliyete geçmeyi planladıklarını duyurdu.
Anlaşma, Bağdat’taki Iraklı yetkililerle ABD’nin Saddam Hüseyin’i devirdiği 2003 yılından bu yana Kürtlerin kısmen bir ölçüye kadar bağımsız bir biçimde kendi kendilerini yönettikleri yarı özerk petrol zengini kuzey bölgesi ortasında uzun müddettir devam eden uyuşmazlığa kısa vadeli bir tahlil sunuyor. Kürtlerin uzun vakittir Bağdat’ın onayı olmadan petrol pazarlayıp satması, geçen ay Paris’teki tahkim mahkmesinin Bağdat lehine karar vermesiyle sonuçlanmasının akabinde yıllardır var olan hukuksal uyuşmazlığı tetikledi. Irak Başbakanı Mohammed al-Sudani, Dünya Bankasına nazaran dünyanın petrole en bağımlı ülkelerinden biri olan Irak’ta engellenen petrol ihracatının hükümet gelirlerine ziyan verdiğini söz etti. Dünya Bankası, petrol gelirlerinin Irak bütçesinin yüzde 85’ini oluşturduğunu belirtiyor.
Kürdistan Bölgesel İdaresi Başbakanı Masrur Barzani ile Bağdat’ta düzenlenen basın toplantısında konuşan el Sudani, “İşte bu yüzden mutabakata varılması gerekiyordu.” halinde konuştu. Barzani de “Bu yeni bir başlangıç.” dedi. Muahede kapsamında Kürtler, Irak ulusal petrol şirketi aracılığıyla petrol satmayı ve gelirleri ülkenin merkez bankasına yatırmayı kabul etti. Bağdat’taki yetkililer, bu odunların verilmesini istiyordu. Ayrıyeten Kürtler birinci defa ulusal petrol şirketinde temsil edilecek. Hem Sudani hem de Barzani, muahedeyi süreksiz bir tahlil olarak nitelerken Kürt yetkililerle merkezi hükümet yetkilileri de petrol satışının dağıtımına yasal bir çerçeve kazandırma müzakerelerine sürat kazandıracaklarını vurguladılar. 3 Petrol fiyatlarında muahedenin açıklanmasına karşın kıymetli ölçüde düşüş olmadı. Fiyatlar, Suudi Arabistan, Irak ve başka büyük petrol üreticilerinin pazar günü sürpriz bir halde üretimi kısacakları tarafında açıklamasından bu yana yükseldi.
ALMANYA BASINI
MMM.VERDI.DE: “TÜRKİYE… BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN UMUT VAR MI”
Türkiye’de Basın Özgürlüğü Düzgün Değil Fakat Güzelleşme Umudu Var… Gazeteciler Hoş Payzın, Barış Terkoğlu ve Timur Soykan, Hamburg’da Düzenledikleri Basın Toplantısında Her Şeyin Yaklaşan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Bağlı Olduğunu Söylediler… Recep Tayyip Erdoğan Seçimi Kaybederse Basın Dünyası Toparlanabilir… Üç gazeteci, Alman-Türk haber portali “Avrupa Postası” tarafından düzenlenen bir panele katılmak üzere Hamburg’a gelmişti. Panelin başlığı “Depremden Sonra ve Seçimden Evvel Basın Özgürlüğü” idi. Hamburg dju, Türkiye’nin önde gelen siyasi gazetecilerinden Payzın, Terkoğlu ve Soykan’ı davet etmişti. Sevimli Payzın, hükûmet tersi Halk TV’de “Sözum Var” isimli siyasi sohbet programını sunuyor; liberal günlük gazete “Cumhuriyet”te köşe müellifliği yapan Terkoğlu ve sol görüşlü günlük gazete “Birgün”de muhabirlik yapan Soykan, Payzın’ın programının tertipli konukları. Barış Terkoğlu “Hâlâ çalışıyor olmamız Türk basınının şimdi kaybolmadığının ispatı.” diyor. “Hapse girme riskimiz olsa bile Türkiye’de hâlâ hükûmeti eleştiren haberler yapan gazeteciler var.
Barış Terkoğlu ne hakkında konuştuğunu biliyor: Kendisi zati iki kere mahpusa girdi. Hakkındaki suçlamalar çürütülebildi, fakat o vakte kadar her seferinde aylarca tutuklu kalmak zorunda kaldı. Hatta birinci davada, aleyhindeki kanıtların üçüncü şahıslar tarafından bilgisayarına kopyalandığı bile kanıtlandı. Bu çeşit tutuklamalar ve hatta uzun müddetli mahpus cezaları buzdağının yalnızca görünen kısmı. Para cezaları, yayın yasağı ya da yayın yasağı üzere cezalar yayıncıların, yayıncıların ve haber portallarının cüzdanlarını vuruyor. Geri kalanı ise yasal fiyatlar. Terkoğlu, “Son kitabımla ilgili 33 cürüm duyurusu var.” diyor. “İstenen cezaları toplasanız 220 yıl mahpus yatmam gerekir!” Eleştirel gazetecilerin mahpusa atılması üzere saklı bir tehlikenin yanı sıra, en ufak bir kıymetsiz şey için yayınları yasaklayabilen sansür otoritesinin keyfi her şeye gücü yetmesi ve basının ağırlaşması kelam konusu: Haber portallerinin, yayıncıların ve yüzde 90’ı Erdoğan’a bağlı girişimcilere ilişkin. “Bir distopyada yaşıyoruz.” diyor “Timur Soykan”, mantık ve akıl hudutlarının artık geçerli olmadığı bir yerde. Lakin neyse ki, bu medyanın Türk halkı tarafından hükûmeti eleştirenlerden çok daha az inandırıcı bulunduğunu belirtiyor.
“Umudun bir kesimi da bu.” diyor Barış Terkoğlu, “Çünkü Erdoğan seçimi kaybederse eleştirel medya ayakta kalacak. Hükûmete sadık medya ise devletten ya da AKP’den gelen cömert reklamlarla yaşıyor. Şayet bu gelir yeni bir hükümet periyodunda ortadan kalkarsa, bu yayıncılar pes edecektir. İşte o vakit çeşitliliğe yine yer açılacak!” Tatlı Payzın da bu umudu görüyor lakin tıpkı vakitte Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimini kazanması halinde neler olacağına dair kasvetli bir tablo çiziyor. Şu anda anketlerde geride olsa da seçime daha yedi hafta var ve Erdoğan daha evvel de pek çok defa anketlerdeki düşüşleri atlattı. Payzın, “Kazanırsa Türkiye laiklikten uzaklaşacak ve İslamcı bir devlet haline gelecek.” diye korkuyor. “Bundan basın özgürlüğünden çok daha fazlası ziyan görecek. Türkiye o vakit Orta Doğu’daki öbür devletlerden ayırt edilemez hale gelecek ve Avrupa’dan uzaklaşacak.
Bu bakımdan Olaf Scholz ya da Emmanuel Macron’un seçimlerden evvel şuurlu olarak Türkiye’ye seyahat etmemeleri ve böylelikle cumhurbaşkanını desteklemeleri makul olacaktır; tıpkı Bayan Merkel’in seçim kampanyası sırasında fırsat buldukça devlet ziyaretlerine çıkması üzere.” 7 Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen yıkıcı sarsıntı, Erdoğan’ın inançta olduğunu düşündüğü pek çok oyuna mal oldu. Bu durum, hükûmetinin felaket sonrası icraatlarıyla ilgili olumsuz haberleri bastırmasını daha da kıymetli hale getiriyor. “Şimdi müteahhitleri günah keçisi ilan ettiler.” diyor Timur Soykan, “ama devletin inşaat kontrolünün başarısız olduğu gerçeği bizim haber yapmamız gereken bir şey değil. Hükûmetin bizden nefret ettiği şey de bu: Biz onların yetersizliklerinin tanıklarıyız!”
Şirin Payzin sarsıntıdan çabucak sonra etkilenen bölgedeydi ve yağmaya şahit oldu. “Resmî olarak hiçbir vakit yağma olmadı.” diyor Payzın, “Ancak bölge altın ticareti ve mücevher sürece merkezi. İslamcı kümeler sarsıntıdan sonra kasalarını doldurmak için Suriye’den buraya geldiler. Hükümet bu hususta rastgele bir haber yapılmasını istemiyor.” Payzın’ın sansür otoritesiyle de tecrübesi var: “Yayınlarından biri hükûmeti çok eleştiriyorsa, çevrim içi arşivde engellenmesi gerekiyor.” Bir defasında, istasyon bir yayın nedeniyle sonraki beş sayıyı da yayınlamasına müsaade verilmeyerek cezalandırıldı. Sonuç olarak, reklam gelirlerinin kaybedildiği ve istasyon yöneticilerinin başarılı bir halde sindirildiğinin kelam konusu olduğunu belirtiyorlar. Üçlünün, Erdoğan’ın seçimi tekrar kazanması halinde bir B planı yok. Timur Soykan, “Elimizden geldiğince eskisi üzere devam edeceğiz.” diyor.
FRANKFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG: “AVRUPALI HAVALİMANI İŞLETMECİLERİNE ENDİŞEYİ ÖĞRETEN ADAM”
İstanbul’daki, Avrupa’nın en büyük ve en süratli büyüyen havalimanının işletmecisi Kadri Samsunlu’ya bir saha ziyareti… Kadri Samsunlu her anıyla ziyadesiyle meşgul bir insan. İstanbul İGA Havalimanı İşletmesi İcra Şurası Lideri ve Genel Müdürü Kadri Samsunlu (55) Korona pandemisi ve savaşın sonuçlarını düzgün atlattı lakin sonrasında Türkiye’nin güneydoğusundaki sarsıntı yaşandı. Samsunlu, birinci birkaç gün, düzinelerce ülkeden gelen arama-kurtarma ve yardım takımının problemsiz bir halde taşınmasını organize etmek durumunda kaldı. Artık ise sarsıntı bölgesinde aktifler: sarsıntı bölgesindeki havalimanlarında 1.500 kişilik 350 konut konteyneri tertibi kelam konusu. İGA CEO’su Samsunlu, “Yardım etmek için her dakika çalışıyoruz.” diyor. Halbuki İstanbul’da da yapılacak çok şey var. Beş yıllık inşaatın akabinde 2019 yılında açılan metropolün kuzeybatısındaki büyük havalimanı süratle büyüyor.
Ocak ayında, Avrupa’da diğer hiçbir 11 havalimanı İstanbul Havalimanı kadar yolcu saymadı: 5,6 milyon. Bu, 2022 ve ondan evvelki yıllarda da böyleydi. IST, günde 24 saat 1156 uçuşla rekabeti geride bıraktı. Frankfurt -şimdiye kadar- yalnızca 330 varış noktasıyla öndeydi. Avrupalı havaalanlarına korkmayı öğreten Samsunlu bunu da değiştirmek istiyor. İGA CEO’su bu yıl “70 ila 75 milyon yolcu” bekliyor. Bu geçen seferden on milyon daha fazla. Samsunlu bu noktada da “4-5 yıl içinde 100 milyon konuğumuz olacak.” öngörüsünde bulunuyor. IST’te dört pist ve terminal 90 milyon ziyaretçi kapasitesine nazaran tasarlanmış. Ayrıyeten, ikinci bir terminal de dahil olmak üzere, 150 ila 200 milyon yolcu için altı piste genişletme planları da hazırda bekliyor. “Burası büyük bir havalimanı ve giderek büyüyor.” diyen Samsunlu, 7,6 milyar dolara muadil yatırım yapıldığını ve genişleme planı için 2,6 milyar dolarlık yatırımın daha öngörüldüğünü belirtiyor.
Bu iş her şeyden evvel “Başardıklarımızdan çok gurur duyuyorum.” diyen Samsunlu’nun da vazife alanı ve sorumluluğunda. İGA’ya 2017 yılında katılan Samsunlu, öncesinde İstanbul Boğaziçi Üniversitesinde ve Amerika’da eğitim görmüş. Ekonomist olan Samsunlu son olarak dokuz yıl mühletle Akfen’in yatırım şirketlerinde finans yöneticisi olarak çalışmış. Akfen Holding genel faaliyet alanı olarak liman ve havaalanları işletiyor. Akfen Holding, 2013 yılında İstanbul Büyük Havalimanının (İGA) 25 yıllığına imal ve işletme ihalesini kazanan beş iştirakçiden biri oldu. Samsunlu, Akfen 2017 yılında payını satınca projede kaldı. Çalışma arkadaşları onu analitik zihin olarak tasvir ederken, kendisi “disiplinli bir işçi” olduğunu belirtiyor. Samsunlu net ve konsantre konuşuyor. Çalışma usulü ise devlet memuru başının aksi biçimi. Evli ve üç çocuk babası Samsunlu “İş benim önceliğim.” diyor. Mega havalimanının şu anda yalnızca iki sahibi var, aile şirketleri olan Kalyon (yüzde 55) ve Cengiz Holding.
Bu ikisi, Türkiye’de birçok vakit olduğu üzere, hem altyapı inşaatı hem de işletmesine odaklanan on binlerce çalışanı olan holdingler. İGA işletmesi kamuyla yapılan bir muahedeye nazaran devam ediyor. Bununla birlikte her iki küme da şirket işverenleri düzeyinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yakından bağlı. Havalimanı, mayıs ortasında yine Cumhurbaşkanı seçilmek isteyen İstanbul’un eski belediye liderinin -şimdilerde Cumhurbaşkanı olan Erdoğan- bir itibar projesiydi. Erdoğan, havalimanına giden metronun açılışını şubat ayında şahsen yaptı. Samsunlu, havalimanının satılık olduğu dedikodularına, “Paydaşlarımız bu havalimanının işletme ve getirdiği sonuçlarından ziyadesiyle şad. Lakin cazip bir teklif gelirse her güzel iş adamının yapacağı üzere o da incelenir, kıymetlendirilir.” cevabını veriyor. Samsunlu bununla birlikte somut işletme sayıları vermek konusunda isteksiz ve Haziran 2022’den bu yana tüm sayıların, en âlâ ihtimalle Korona öncesi 2019 yılı bedelinin üzerinde olduğunu tabir ediyor. İGA CEO’su bu manada, “Yolcu trafiği, perakende ve hava taşımacılığındaki satışlar aylardır toparlanıyor ve 2019 bedelinin üzerinde. Sayılar milyar dolar aralığında, iş karlı.” diyor.
Bu ortada Fraport, 2022 için dış ticarete nazaran ayarlanmış 2,86 milyar avroluk satış ve 167 milyon avro konsolide kar bildirdi. Samsunlu, pandeminin bilakis şimdilerde devlet dayanağına muhtaçlıkları olmadığını bildiriyor. O devir 25 yılda 22 milyar dolara tekabül eden yıllık yaklaşık bir milyar dolarlık imtiyaz fiyatı askıya alındı. Ayrıyeten birinci 12 yıl için 6,3 milyar dolarlık “esnek bir devlet garantisi” de var. Garanti, asgarî dış sınır yolcu sayısına ulaşılmadığı takdirde geçerli oluyor. Fakat bu sayı birinci yılda aşıldığı için bilakis devlete ek ödeme yapılması gerekiyor. Kadri Samsunlu “havalimanının” muvaffakiyetinin nedenlerini kendinden emin bir biçimde ortaya koyuyor ve bunun öncelikle pandeminin ele alınma formundan kaynaklandığını söz ediyor: “Pandemi sırasında ülkemiz hava işletmeleri olabildiğince açık kaldı. Türk Hava Yolları (THY) ana üssü olan İstanbul Havalimanı, mümkün olduğu kadar çok noktaya uçtu. Hükümet işten çıkarmaları da yasaklamıştı. Vakit, eğitim ve ileri eğitim için kullanıldı.
İşler yine canlandığında zati büsbütün aktif vaziyetteydik.” Burada süreç, işçinin konutlarına gönderildiği ve insanların daha sonra daha düzgün maaşlı diğer işler aradıkları ya da artık uçakları boşaltmak yahut güvenlik ihtiyaçlarını denetim etmek için bu işlerin bulunmadığını görünce şaşırdıkları birtakım Avrupa Birliği havalimanlarının aksine işledi. Lakin öte yandan Türkiye’de işçi maliyetleri de çok daha düşük. Samsunlu, Alman havalimanları sonunda boşa çıkan Türk personelleri işe almak istediğinde ne düşündüğünü sorduğumuzda, “Türkleri işe almak istemediklerine inanıyorum.” diyor. Avrupa ve Dubai’deki rakiplerin saklı kapasite darboğazları İstanbul’un işine geldi. İGA CEO’su, “Bu yaz olağana döndüğümüzde hepiniz problemler yaşayacaksınız. Havalimanları kapasitelerini sıkıntı büyüttüğü için darboğazlar olacak.” diyor. Samsunlu bunu söylediğinde şimdi Amsterdam Havalimanı’nın 2025 yahut 2026’da gece operasyonlarına son vermeyi planladığını bilmiyor. Avrupa’nın en işlek dördüncü havalimanı, bunu gürültü kirliliğini azaltmaya yönelik bir tedbir paketinin modülü olarak salı günü duyurdu. Samsunlu, “İstanbul hazır, yüzde 50 daha fazla kapasite için daha fazla para harcamama da gerek yok.
Havaalanımızın rakiplerimizi yenmek için kıymetli avantajları var.” diyor. Samsunlu’ya nazaran bir öbür artıları daha var: Türk Hava Yolları uçak sayısı, destinasyonlar ve gelir açısından süratle büyüyen bir havayolu şirketi ve geçen yıl 2,7 milyar dolar karla rekabette herkesi geride bıraktı. İstanbul birebir vakitte iş insanları ve kısa tatilciler için de tanınan bir destinasyon. Giderek daha da fazla insan, havalimanını Asya, Körfez yahut Afrika’ya ilişki noktası olarak kullanıyor. Ve her biri Samsunlu’nun bilançosuna birkaç dolar ekliyor. Kapasite hudutlarını zorlamaktan şimdi çok uzak olan ve patlama yaşayan kargo uçuşu işinde de durum emsal. Bu ortada 15 binden fazla çalışanın işçi maliyetlerindeki enflasyonun Samsunlu ve işletmesini etkilediği hakikat.
Samsunlu ayrıyeten güç maliyetleri ve enflasyon nedeniyle iç sınır yolcularının isteksizliği konusunda kaygılı. Öte yanda ise hükümetin teşvik ettiği ihracat artışı ve bilhassa Rusya’dan güç kazanan turizm var. Bu da havalimanı operatörlerine yardımcı oluyor. Avrupa Birliği’nin tersine Türkiye hava alanını Rusya’ya gidiş gelişlere kapatmadı lakin yaptırımlar Rus uçaklarının Türkiye’ye uçmasını zorlaştırıyor ve bu da Türk Hava Yolları için bir avantaj. Samsunlu, işinden ziyadesiyle mutlu olduğu konusunda ısrar ediyor ve “İyi bir varlık yarattık fakat önümüzde hala çok iş var diyebilmekten gurur duyuyorum.” kelamlarıyla bağlıyor.
İTALYA BASINI
ISPI ISTITUTO DI POLITICA INTERNAZIONALE: “TÜRKİYE…ERDOĞAN REFERANDUMU”
Önümüzdeki 14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri için Türkiye’de büyük bir beklenti ve birebir vakitte milletlerarası ilgi var. Cumhuriyetin 100. yılında Türk vatandaşları, birçok taraftan ülkenin geleceği için kritik görünen bir seçimde aslında kendilerini tabir etmeye çağrılıyor. Seçim, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve yirmi yıldır iktidarda olan onun liderliğindeki Adalet ve Kalkınma Partisinin (AKP) devamlılığı ile muhalefet partilerinden oluşan heterojen koalisyonun vaat ettiği değişim ortasında. Mart 2003’te birinci kere hükümet lideri olarak atanmasından bu yana karizmatik figürü kesintisiz olarak Türk siyaset sahnesine hakim olan ve onu şekillendiren Erdoğan’a karşı oylama, bir kere daha referandum formunu alacak üzere görünüyor. Gerçekten AKP, 20 yılda siyasi düzlemde kıymetli sosyo-ekonomik ve kültürel dönüşümler geçirdi. Bu değişikliklerin en değerlisi, 2018’de parlamenter sistemden ülkede uzun müddettir yürürlükte olan tek adam idaresini aktif bir halde kurumsallaştıran (süper) başkanlık sistemine geçiş oldu
Yıllar içinde çok kutuplaşan bir siyasi ortamda, Türk öndere yönelik fikir birliği giderek aşındı. Hem Covid-19 salgınının tesirlerinin hem de Ukrayna’daki savaşın yansımalarının ve Şubat başındaki zelzelenin tesirlerinin üzerinde yükünü hissettirdiği iktisat, Erdoğan’ın esas zorluklarından birini temsil ediyor. 2018’deki şiddetli kur krizi ve akabinde gelen sakinlikten sonra yaşanan ekonomik zorluklar, geçmişte seçmenlerin tercihlerini etkilemiş ve 2019 idari seçimlerinde ülkenin Ankara ve İstanbul üzere iki büyük kentinde yaşanan hezimet, AKP için değerli bir gerilemeye sebep olmuştu.
Kolay kolay kapanmayan bir yara. Hakikaten Erdoğan, ülkenin ekonomik ve finansal kalbi olan İstanbul’u kaybetmenin tüm Türkiye’yi kaybetmek manasına geleceğini açıklamıştı. Artık o vakit olduğu üzere, cumhurbaşkanı ve partisine duyulan memnuniyetin ölçüldüğü ana termometre olmaya devam eden iktisat faktörü, seçmenlerin yönelimini bu defa daha da kıymetli bir halde etkileyebilir. Son iki yılda Cumhurbaşkanı’nın çalışmalarına duyulan takdirin azalması ve birebir vakitte içteki durumun berbatlaşması tesadüf değil. Anketlere nazaran son iki yılda Erdoğan’ın oy oranı, yüzde 50’nin altında kaldı, 2022 sonunda yüzde 45’e çıktı. Rusya-Ukrayna çatışmasındaki arabuluculuk sayesinde memleketler arası seviyede artan itibarı ve Orta Doğu’daki komşularla, bilhassa de mali dayanak sağlamayı ihmal etmeyen güçlü Körfez monarşileriyle diplomatik bağlantıların olağanlaşması, ülkede de Cumhurbaşkanı’na takviyenin artmasına katkıda bulundu
Ancak Erdoğan için en kıymetli oyunu oynamaya devam eden temel olarak ekonomik performans. Son bir yılda enflasyondaki yükseliş ve liradaki kıymet kaybının, yurt içine önemli yansımaları oldu, bilhassa alt-orta sınıf için kıymetli bir satın alma gücü kaybının kaydedilmesine neden oldu. 2022’de ortalama enflasyon oranı 2021’deki % 19,6’ya kıyasla, Ekim’de % 85,5’le tepe yaparak % 72,3 oldu. Aylarca yükselen fiyatların akabinde sadece Aralık ayında petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle fiyatlarda % 64.3’lük bir düşüş kaydedildi Bu artışın esas nedeni, Türkiye Merkez Bankası (MB) üzerindeki tesiri yıllar içinde artan Türk Cumhurbaşkanı’nın -düşük oranların enflasyonla uğraşa yardımcı olduğu fikrine dayalı- klâsik olmayan para siyaseti. Ayrıyeten Türk MB, Ağustos 2022’den itibaren bir dizi indirime giderek Şubat ortasında % 8,5’e indirilen faiz oranını kademeli olarak düşürdü. Bu, hükümetin her şeye karşın genişlemeci siyasetlerle ekonomik büyümeyi canlandırma gayesinin devam ettiği gerçeğiyle açıklanabilir. Türkiye İstatistik Kurumu’na nazaran Türkiye 2022’de % 5,6’lık büyüme kaydetti
-Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) geçen Ekim ayındaki % 5 varsayımının üzerinde-, lakin bu büyüme 2022’nin birinci iki çeyreğinin -sırasıyla % 7,6 ve % 7,8- yüzdelerinin altında. Büyümenin ana itici gücü (özellikle 2022’nin birinci altı ayında) olan tüketici harcamaları, tüm yıl boyunca % 19,7 arttı. Bu tıpkı vakitte, minimum fiyat, kamu dalı maaşları ve emekli maaşlarındaki artış da dahil olmak üzere, hükümet tarafından yürürlüğe konulan dayanak önlemlerinin ve bir evrede faiz oranlarının kademeli (tam olarak büyümeyi teşvik etmek için) düşürülmesinin ışığında açıklanabilir. Birçok ülke, Ukrayna’daki savaşın memleketler arası piyasalarda yarattığı yansımanın neden olduğu enflasyona karşı koymak için zıt istikamete gitti.
Bu bağlamda, Güney Anadolu’nun Suriye hududundaki on vilayetini yerle bir eden ve çağdaş Türkiye tarihinin en önemli insani krizine neden olan sarsıntı, esasen kırılgan olan ekonomik duruma önemli meseleler ekledi. Zelzelenin Türk iktisadı üzerindeki asıl tesirinin ne olacağı şimdi aşikâr olmasa da, Ankara hükümeti yakın tarihli bir raporda ekonomik maliyetin 103,6 milyar dolar, yani 2023 Türkiye GSYİH’sının yaklaşık % 9’u olduğu kestiriminde bulundu. 1999 sarsıntısından sonraki birinci seçim olan ve AKP’nin az farkla zaferini kutsayan 2002 seçimlerinde olduğu üzere, bu durumda da zelzelenin ülkenin siyasi hayatında sarsıntı yaratabileceğine inananların sayısı fazla. Lakin bu kademede oyunlar hala açık kalmayı sürdürüyor.
Sadece Cumhurbaşkanı’nın elinde rakiplerinden daha fazla kart bulundurması değil, tıpkı vakitte muhalefet koalisyonunun heterojenliğinin seçmenlere ülke için sıkıntı bir ekonomik durumda gereksinim duydukları garantiyi vermeyebileceği için. Parlamenter sisteme dönüş ve Erdoğan’a sert muhalefet, aslında çok farklı siyasi oluşumları (Kemalizm’in mirasçılarından milliyetçilere ve AKP’den ayrılanlara kadar) bir ortaya getiren bir cephenin ana tutkalı ve korkulan şey, çeşitli oluşumların iktidara gelmesinin idareye ve iç istikrara ziyan verebileceği.
Dolayısıyla bugüne kadar, Erdoğan ile ana rakibi -muhalefet cephesinin gerisinde birleştiği Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) lideri- Kemal Kılıçdaroğlu ortasındaki seçim maçı hâlâ oynanacak üzere görünüyor. Bir defa daha terazinin ibresi, Türkiye Cumhurbaşkanı için uzlaşma temeli olmaktan çoktan çıkmış olan Kürtlerin (nüfusun yaklaşık % 20’si) oyu ile değişebilir.
LÜBNAN BASINI
EL AKHBAR: “MOSKOVA’DAN BEYAZ DUMAN ÇIKMADI… AKSAK NORMALLEŞME”
Geçen şubat ayında kararlaştırılan toplantının evvel sarsıntı yüzünden ertelenmesi ve Suriye’nin, Türk güçlerinin ülkenin kuzeyinden çekilmesine yol açacak net bir taban belirlenmeden sürece dahil olmayı reddetmesi sonrasında Suriye, Türkiye, Rusya ve İran Dışişleri Bakan yardımcıları seviyesindeki toplantı dün düzenlendi. Toplantının dışişleri bakanları seviyesinde yapılması bekleniyordu fakat temsil seviyesi, daha yüksek seviyeli buluşmalara hazırlık bağlamında birinci adım olacak halde aşağı çekildi. Lakin buluşmadan çıkan sonuç rastgele bir ilerleme olduğunu göstermedi.
Şam’ın daha evvel net bir ajanda belirlenmeden evvel reddettiğini duyurduğu sürecin son amacını Türk kuvvetlerinin çekilmesi temsil ediyor ancak Şam, İran ve Rusya’nın baskısıyla sürece “açık ve net” temeller üzerinde tekrar dahil oldu ve bu temellerin tamamı Türkiye’nin çekilmekle ilgili kelamlı vaatlerini, açık ve yazılı bir çalışma programına dökmek ekseninde dolaşıyor. Bu esnada Tahran ve Moskova da uygulamanın garantörleri olacak, bir yandan da mülteciler krizinin tahlili ve sonların denetim altında tutulması için ortak adımlar konusunda mutabakat sağlanacak. Suriye Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Susan’ın açıklamalarının işaret ettiği üzere bu konuların gerçekte yeri yok.
Susan, dörtlü toplantı sırasında yaptığı konuşmada, “Suriye toprakları üzerindeki yasa dışı askeri varlığın türel tarifinin, kim tarafından olursa olsun, hayli net olduğunu, bunun memleketler arası hukuku ihlal ettiğini, BM mukavelesinin prensip ve niyetlerine da düzgün komşuluk bağlantılarına de alışılmamış olduğunu” söyledi. Susan kuzeydeki komşuyla başta güvenlik tehlikeleri ve mülteci problemleri olmak üzere iş birliğine de kapı açarak, “herhangi bir terör tehlikesinin varlığının hukuken ve de fiili olarak ilgili devletle iş birliği ve uyum gerektirdiğini” beyan etti. Suriye heyetinin lideri konuşmasında Türkiye’ye verdiği kelamları de hatırlattı ve “şimdiye kadar Türk kuvvetlerinin Suriye’den çekilmesi konusunda yahut Suriye’nin kuzeybatısında terörle çabaya yönelik olumlu rastgele bir sinyal görmediklerini” söyledi.
Suriyeli heyetin Rus ve İran taraflarıyla ikili görüşmelerinden bir gün sonra gelen toplantı -ikili toplantılar sırasında Şam tavrının değişmez olduğuna bir kere daha vurgu yaptı- fikirlerin ortaya konulduğu bir masaya dönüştü; buna nazaran öbür bir buluşma için tarih belirlenmesi kaydıyla her heyet elindekini sundu, Rus Dışişleri gelecek toplantının dışişleri bakanları seviyesinde olacağını duyurdu, dörtlü toplantıya katılanların tavırlarını direkt ve açık biçimde sunduklarını ve temasları sürdürmek konusunda anlaştıklarını beyan etti. Toplantının cılız sonuçları ve Şam’ın tavrına bağlı kalması,
Ankara’nın omzuna daha büyük bir adıma intikal etme yükü getiriyor. Üstelik Ankara Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim bahtını artırmak için bu açılıma muhtaç durumda; hele ki Suriye evrakı bu seçimde belirleyici bir role sahipken. Türk hükumeti de bunun farkında; gerçekten daha evvel de tekraren Suriye’den çekilmek niyetinde olduğunu duyurup kelamından döndü. Bu durum Suriye hükumetinin, İran ve Rusya’nın garantisinde olacak, Adalet ve Kalkınma Partisi hükumetinin etrafından dolaşmasını engelleyecek, tıpkı vakitte seçimin sonucu ne olursa olsun taahhütleri Türk devletinin yerine getirmesini teminat altına alacak yazılı bir beyanda ısrarcı olmasını da açıklıyor.
Rusya’nın açık itelemesiyle gerçekleşen görüşme, Suriye krizinin tahlili yolunda Rusya’nın sürecine uygun ve İran orta buluculuğunda olacak bir sıçrama gerçekleştirmeyi hedefliyor. Bunu birinci küçük adım olarak görmek mümkün, Moskova ve Tahran gelecekte daha geniş sıçramalar gerçekleştirmek 18 umuduyla Suriye ile Türkiye ortasındaki temas seviyesini güvenlik alanından siyasi alana yükseltti. Türkiye’nin 12 yıl boyunca Suriye’deki rolünün büyümesi ve karmaşık hale gelmesi sonucu, anlatılanlar, işleri savaş öncesi duruma getirecek biçimde dört taraf ortasında hassas müzakereler gerektiriyor. Bu da ileride, İdlib ve Suriye’nin kuzeyi konusunda uzlaşı sağlanması halinde, ABD varlığından kurtulmanın dört taraf için de ortak maksat haline gelmesi demek oluyor.
Moskova’daki dörtlü toplantı devam ederken, Suriye ile Türkiye yakınlaştıkça tehlikenin arttığını hisseden HTŞ, Suriye’nin kuzeyini birden çok cephede ateşe vermeye başladı. Bunların sonuncusu Azez cephesi oldu. Azez’de Ulusal Ordu’ya bağlı kümelerle HTŞ’ye biat etmiş olanlar ortasında şiddetli çatışmalar yaşanıyor. Bu kümeler ortasında el Colani’yle güçlü ilşkileri olan “Gönüllü Mulhim Grubu” taburları var. Bu süreç HTŞ’nin kuzeyi Bab el Selame hudut kapısına ve Halep kırsalında SDG’nin denetimindeki bölgelerin hudutlarına kadar -bunların başında Cerablus’taki el Hamran geçişi geliyorele geçirme planlarını sürdürdüğünü doğruluyor. Halep’in doğu ve kuzey kırsallarında kümelerin denetimindeki mevkiler büyük bir teyakkuz durumunda. Yoğunluğu günden güne artan çatışmalar yaşanıyor ve bu çatışmalar el Colani’nin -İdlib’i bırakmak zorunda kalacağı rastgele bir gelişme yaşanması durumunda- kendini Halep kırsalına “emir” olarak dayatmasıyla sonuçlanabilir.
YUNANİSTAN BASINI
TA NEA: “TÜRK SEÇİMLERİNDE NE DİLEDİĞİMİZE DİKKAT EDELİM”
Yunanistan’da alenen yapılan tartışmalarda, Altılı İttifak’ın Lideri Kılıçdaroğlu’nun değil de Erdoğan’ın yine seçilmesinin ülkemiz lehinde olduğu daha sık bir biçimde söyleniyor. Bu durumun temel argümanı, Erdoğan’ın Türkiye’nin dış siyasetini Batı’dan (hem ABD’den hem de AB’den) bağımsız kılmaya çalışırken yaptığı yanlış seçimler ve buna paralel olarak Rusya ile alakalarının güçlenmesi, Yunanistan’a “stratejik bir fırsat” ve bununla birlikte Amerikan takviyesinin yararlarını sunarken, Türkiye’nin hala ABD’den askeri teçhizat satın almak için “yalvarıyor” oluşudur. Türkiye’nin, “geçmişte ve şu an da olduğu üzere gelecekte de revizyonist olacağı” düşünüldüğünden, stratejik pozisyonunu Batı’dan giderek daha fazla uzaklaştırarak zayıflatmaya devam edecek olanı seçmek bizim çıkarımızadır.
Hem Türkiye, hem de memleketler arası siyasetiyle ilgili üstte yazılanlar, Türkiye’nin güvenilmezliği ve bugüne kadarki yanlışları (devam etmek istediği) nedeniyle, Yunanistan’ın elde edebileceği kısa vadeli çıkarlarla sonlu olduğu için, basiretsizliktir. Fakat Yunanistan’ı Doğu Akdeniz’de bir ABD “ileri karakolu”na dönüştürürken, Erdoğan’ın makûs seçimlerinin ve bunun sonucunda Atina’nın Yunanistan’a sağladığı dayanağın kısa vadeli yararlarını hangi önemli Yunan stratejisi -ve bilhassa ne kadarı- tüketebilir?
Gerçekten de seçimlerden sonra sıkıntılı ve güvenilmez Erdoğan, ABD’nin Türkiye’yi “Batı saflarına” geri döndürmek için “takas” talep etmesine göz yumarsa ne olacağını sormaya kıymet. “Birlikte yaşaması sıkıntı lakin onsuz yaşaması da çok güç” olan bir ülkeyi kaybetmek istemeyen ABD nasıl reaksiyon verecek? Türkiye’nin ABD ile (aynı vakitte Yunanistan’ın daha fazla kaldıraç aracına sahip olduğu AB ile de) olağan bağlantılara dönmesi durumunda, Türkiye’nin dümeninin hala kendini kanıtlamış azılı Erdoğan’ın elinde olmasını hakikaten ister miydik? Artık “haklı olarak”, tekraren seçilmiş olarak, yurt içindeki otoriter idare biçimini ve yurt dışındaki taleplerini ağırlaştırmaktan çekinmeyecek.
Türkiye’de hem kısa hem orta vadede daha yeterli ve verimli yönetebilecek ve Batı ile “dengeli bağlantılı” stratejisine uyabilecek bir siyasi liderliğin seçilmesi Yunanistan’ın çıkarınadır. Bu strateji, Doğu Akdeniz konusunda ABD ile iş birliği içinde ve AB içinde Kılıçdaroğlu’nun seçilmesi durumunda, günümüzün “tek adam rejimini” karakterize eden “asgari” denetim ve dengelerden “daha fazla ve daha güçlü” “denetim ve dengelerin” olacağı ve Erdoğan’ın yine seçilmesi halinde ise bunların “hiçbirinin” olmayacağı bir Türkiye’ye karşı gelecekteki AB-Türkiye alakasına ait olarak, Yunanistan tarafından daha tesirli bir biçimde desteklenebilir. Kılıçdaroğlu’nun Yunanistan konusundaki çok tavrına odaklanmak yerine, onun (ve başkanlığını yaptığı ittifakın) bu dönüşün koşullarını birlikte şekillendirerek, Batı (ABD ve AB) ile bağlantıların olağanlaştırma tarafındaki muhtemel tercihinden nasıl yararlanabileceğimizi düşünelim.
Unutmayalım ki, 1999’da Helsinki’de, Yunanistan -Türkiye’nin özel muhtaçlıkları ve teşviklerinden yararlanarak- AB aracılığıyla, Kıbrıs işgalcisi Ecevit’in başbakan ve bozkurt önder Bahçeli’nin başbakan yardımcısı olduğu bir koalisyon hükümetine kurallar ve yükümlülükler dayatmayı başarmıştı. Anglosaksonlar “İrade varsa, bir yolu da vardır.” derler. Bir plan da varsa daha da düzgün. Var mı?
TA NEA: “BU ERDOĞAN PERİYODUNUN SONU MU?”
Suriye’de olduğu üzere, Türkiye’de de insanların acısını tanım edebilecek kelam yok. Bölgede yaşayan ve olayla direkt ya da dolaylı teması bulunan yaklaşık 13 milyon insanı etkilediği düşünülen bu trajik olay için sözler yetersiz. Lakin söylenebilecek çok şey var. Acının artmasına neden olan pek çok müthiş olay var ve sessiz kalmanın ve her şeyi kabul etmenin vicdan ve etik dışı olacağını düşünüyorum. Yaşananlar, hem siyasi, hem de toplumsal çöküntü nedeniyle çok keskin bir halde hissediliyor.
Türkiye’nin bugün yaşadığı doğal değil, siyasi bir felakettir. Üstelik bu olay, ne yazık ki Türkiye’deki kurumsal ve toplumsal çöküşü bir defa daha gözler önüne serdi. Önümüzdeki seçimler, problemlere tahlil getirebilir. Bu bir siyasi felaket ve bu hususta rastgele bir kuşku olduğunu düşünmüyorum. Bilim adamlarının uzun yıllardır yaptıkları ihtarlar, iktidardaki hükümet tarafından görmezden gelindi. Diğerlerinin görüşlerini kabul etmeyen ve kendisinden olmayanları asla dinlemeyen otoriter bir yapı için bu beklenmedik bir durum değildir. Lakin kelam konusu olan insan hayatı ise bu türlü bir tavır kabul edilemez
Ancak çöken yalnızca kurumsal yapı mı? Siyasal gücün anlatısını yapılandırma yeteneği de çöktü. Maliye Bakanı çarçabuk palavra söyleyip, her şeyin denetim altında olduğunu sav ederken, birebir vakitte hayatını kaybedenlere de şehit diyor. Burada cihat yapmıyoruz. Rastgele bir kutsal maksat da yok. Velhasıl kaybedilen hayatlar, siyasi iradenin farklı çıkarlarının kendisine dayattığı talepleri karşılayamamasının bir sonucuydu. Ayrıyeten felaketin, Türkiye’nin başarısız dış siyasetini tekrar gösterdiğine inanıyorum. Kuşkusuz Rusya sonrasında Türkiye’ye yardım etti lakin birinci ve en cömert yardım dalgası ABD, İsrail ve Türkiye’nin daima uyuşmazlığa düştüğü başka birtakım batılı ülkelerden geldi.
Gerçek şu ki, bu felaket büyük bir toplumsal travmaya sebep olacak; orası kesin. Bunu önlemek için ne olursa olsun siyasi bir travma yaşatılmalıdır. Bunun da nedeni, bir tabiat olayını felakete çeviren siyaset kurumunun olduğudur. Münasebetiyle, devlet ve toplum seviyesinde, rastgele bir onarım olmazsa, gelecekteki felaketlerde başımıza neler geleceğini düşünmeye yürek bile edemiyorum.
Depremler öncesinde Türkiye’nin gündemi, yaklaşan seçimlere, Erdoğan’ın tekrar aday olup olmayacağına ve muhalefetin ortak adayla çıkıp çıkmayacağına odaklanmıştı. Artık gündem kökten değişti. Toplumsal demokrat partisi CHP’nin başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, 14 Mayıs’ta Recep Tayyip Erdoğan ile karşı karşıya gelecek. Kılıçdaroğlu’nun kampanyası, yıllarca iktidarın giderek Erdoğan’ın elinde toplanmasının akabinde, büyük olasılıkla demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü güçlendirmeye ve savunmaya odaklanacak. Siyaset bilimciler, yıkıcı zelzelelere, para ünitesi krizine ve çok yüksek enflasyona verilen gecikmiş reaksiyon sebebiyle, muhalefetin adayının önemli bir bahta sahip olabileceğini iddia ediyorlar. Yani öbür bir deyişle Kılıçdaroğlu güçlü bir pozisyondadır. Siyasi partilerin ve başkanlarının kampanya yürütecekleri ve akabinde seçmen tarafından değerlendirilecekleri olağan bir seçim öncesi periyoda girdiğimiz süreçte, Kılıçdaroğlu’nun kazanma talihi olduğuna içtenlikle inanıyorum. Yani Erdoğan periyodunun son günlerini yaşıyor olabiliriz.
ÇİN BASINI
GUANGMING RIBAO: “TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ LAZER SİLAHI KULLANIMDA”
Türkiye Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, geçtiğimiz günlerde ülkenin birinci lazer silah sistemi olan NAZAR Lazer Elektronik Harp Sistemini teslim aldı. Son devirde, üçüncü ve dördüncü jenerasyon füzelere müdahale etmek için lazer silah sistemlerinin değeri arttı.
Türkiye’de Meteksan Savunma da bu emelle NAZAR projesini başlattı. Sistemin tam ölçekli prototipi, birinci testlerini Ekim 2012’de tamamladı. NAZAR sistemi, test için fırkateyn üzerinde taşınmıştı. 2021’deki Memleketler arası Savunma Sanayii Fuarında görücüye çıkan sistemin taretinde iki sıra halinde 11 pencere yer alıyor.
NAZAR sisteminin konuşlandırıldığı bölgeye yaklaşan füzeler çeşitli dalga boylarındaki lazer kaynağı ile aydınlatılarak füze başlığında “kedi gözü parlaması” meydana gelmesi sağlanıyor. Sistemin kameraları bu parlamayı tespit ederek gayesi izlemeye alıyor. İzlemekte olduğu füze arayıcı başlığına yönlendirilmiş bir lazer ışını gönderilerek füze körleştiriliyor ve gayesini bulamaz bir hale getiriliyor
Sistemin maliyetinin düşük olduğu, kıymetli üsleri ve sivil tesisleri korumak için kullanılabileceği belirtiliyor. Tahlillerde bu cins silahların en büyük sıkıntısının, yalnızca gelen füzeleri kör edebilmeleri fakat muharebe hünerlerinin düşük olduğu söz ediliyor.
patronlardunyasi.com
