Bloomberg 14 Mayıs seçimi öncesi tahlil yaptı… ”Erdoğan’ın hayatının sınavı”
Onur Ant ve Beril Akman tarafından yapılan tahlil özetle şöyle:
EKONOMİ BÜYÜDÜ ENFLASYON YÜKSELDİ
Erdoğan, düşük faiz oranlarının enflasyonu düşürmeye yardımcı olduğu fikri de dahil olmak üzere, uzun müddettir ana akım iktisat dışındaki görüşleri benimsiyor.
Diğer merkez bankaları geçen yıl Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin tetiklediği fiyatlardaki artışla çaba etmek için agresif bir biçimde faiz oranlarını yükseltirken, Türkiye’nin Cumhurbaşkanı ülke içindeki siyaset yapıcıları faizleri düşürmeleri için yönlendirdi. Bu, iktisadın geçen yıl yüzde 5,6 büyümesine yardımcı oldu.
Ancak bunun bir bedeli vardı: İstanbul’da ve başka büyük kentlerde enflasyon yüzde 100’ün üzerine çıktı ve çok yavaş düştü. Lira, 2022’nin başından bu yana dolar karşısında yüzde 32 kıymet kaybetti.
Medley Küresel Advisors araştırma şirketi eser lideri ve gelişmekte olan pazar stratejisi eski yöneticisi Nick Stadtmiller, “Erdoğan alışılmışın dışında siyasetlerini elinden geldiği kadar sürdürecek üzere görünüyor, lakin bunun nasıl âlâ bitebileceğini anlamıyorum” diyor ve şöyle devam ediyor “Eninde sonunda iktisadın ipi tükenecek.”
ERDOĞAN, ZAFER İÇİN EKONOMİK ÖGELERİ KULLANIYOR
Para siyasetine ek olarak Erdoğan, Mayıs ayında bir zafer kazanmak için elindeki mali ve ekonomik ögeleri da kullanıyor.
Erdoğan, sarsıntılardan evvelki haftalarda, popülist küçük şirketler için sübvansiyonlu krediler açıklamış, Milyonlara yıllık 13 milyar dolarlık bir maliyetle erken emeklilik kelamı vermiş ve minimum fiyatta yüzde 55’lik bir artırım açıklamıştı.
Felaketin akabinde Erdoğan, odak noktasını yaklaşık 13 milyon insanın yaşadığı, zelzeleden etkilenen bölgelerin tekrar inşasına kaydırdı. Hükümetinin acil müdahaleyi yönetme konusundaki birinci başarısız teşebbüsleri için af dileyerek, yerinden edilmiş 2 milyon bölge sakini için bir yıl içinde nakit yardım ve kalacak kalıcı bir yer kelamı verdi.
KILIÇDAROĞLU, ORTODOKS İKTİSAT VAAD ETTİ
Çeşitli anketler, Millet İttifakı olarak bilinen altı muhalefet partisinden oluşan bir bloğun cephesinde yer alan Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’a karşı ince bir farkla önde olduğunu gösteriyor. Kılıçdaroğlu, kazanması halinde ortodoks iktisat siyasetlerine dönüş kelamı verdi.
Seçim sonucu ne olursa olsun, Citigroup ve Bank of America dahil olmak üzere milletlerarası bankalar mevcut siyasetlerden keskin bir U dönüşü bekliyor. Banka mevduat oranları, merkez bankasının yüzde 8,5’lik kriterine kıyasla şimdiden yüzde 30 civarında ve analistler ortasındaki fikir birliği, siyaset yapıcıların ikisini uyumlu hale getirmesi gerektiği istikametinde.
ERDOĞAN’IN İKTİDARI TEHLİKEDE
Ancak Erdoğan’ın kampanya söylemi aksini gösteriyor. 18 Nisan’da devlet televizyonuna verdiği röportajda ucuz borç verme siyasetinin devam edeceğini söyledi. “Bizim için değerli olan düşük faiz, yüksek enflasyon değil, düşük faizle yüksek yatırımdır” dedi. “14 Mayıs’tan sonra da bu süreci muvaffakiyetle sürdüreceğiz.”
Siyasi analistler çoklukla, kentli seçmenlerin görüşlerinin çok yer verildi anketlere çok fazla güvenmemek konusunda uyarıyorlar. Bununla birlikte, Erdoğan’ın iktidarının tehlikede olduğu açık.
14 MAYIS EN BÜYÜK SINAV
Şubat ayında, binlerce futbol taraftarı, sarsıntı kurbanlarını anmak için art geriye iki maç sırasında Cumhurbaşkanını istifaya çağırarak ender bir protesto düzenledi. Erdoğan’ın muhaliflerinin her vakit hâkim olduğu bir forum olan toplumsal medyadaki kamuoyu reaksiyonu de AK Partinin şimdiye kadar ki en büyük sınavıyla karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
İKTİDARININ BİRİNCİ BEŞ YILINDA ARTIŞ
Dünya Bankası tarafından derlenen datalara nazaran, 2002’de birinci sefer iktidara gelmesinden sonraki beş yıl içinde, gayri safi yurt içi hasıla yıllık ortalama yaklaşık yüzde 8 arttı, 2020’de pandemiye giden beş yılda sadece yüzde 4’ün biraz üzerinde arttı.
Erdoğan’ın ekonomik modelini kurmaya yönelik birinci teşebbüsleri fevkalâde bir biçimde başarısız oldu. Devlet harcamaları ve kolay kredi kombinasyonu sayesinde iktisat çok ısındı. 2017 itibariyle, geniş bir ticaret ölçüsü olan cari süreçler hesabındaki açık, gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 4,8’ine yükseldi. Açığı finanse etmek için, Türkiye’nin bankaları ve şirketleri, çoklukla yabancı para cinsinden olmak üzere ağır borç aldılar.
ABD İLE SİYASİ UYUŞMAZLIK LİRAYI EZDİ
Tüm bunlar, ülkeyi milletlerarası yatırımcıların ani bir aksine dönüşe karşı epey savunmasız hale getirdi. 2018’de ABD ile diplomatik bir uyuşmazlık, çıkışlarda izdiham yaratarak lirayı ezdi.
Kurumsal temerrütler arttı ve Moody’s, Türkiye’nin devlet borcunun notunu hurda statüsüne indirdi .Erdoğan ve yetkilileri, ekonomiyi dalgalı yabancı yatırım akışlarından izole etmek için bir yıl kadar çalıştı. Ülkeyi Batı’nın “para baronları”nın tesirinden kurtarmak için Türkiye’nin jeopolitik kıymetinden yararlandılar ve Rusya, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden milyarlarca dolarlık yatırım, direkt mevduat ve merkez bankası takas çizgileri oluşturdular.
Hükümet bu yıl cari açığı GSYİH’nın yüzde 2,5’ine indirmeyi planladığını söyledi, lakin 2022’dekinin iki katından fazlaydı, bu da Türkiye’nin dış finansmana güvenmeye devam etmesi gerektiği manasına geliyor. 9 Mart’ta hükümet, felaketten bu yana birinci sefer memleketler arası tahvil satışından 2,25 milyar dolar topladı .
Dış bağlar kurulu’nda 2011’den 2015’e kadar ABD Hazine Bakanlığı’nda memleketler arası ekonomik tahliller üzerinde çalışan kıdemli bir araştırmacı olan Brad Setser, “Etkinleşen ekonomik ve finansal dinamikler zelzele nedeniyle değişmedi” diyor. “istikrarin devamına bahse girmek istemem.”
patronlardunyasi.com
