Hububat Kurulu buğday rekolte varsayımını açıkladı

İRFAN DONAT

Ulusal Hububat Kurulu (UHK), 2022-2023 dönemine ait buğday kıymetlendirme raporunu yayınladı.

UHK, buğday rekoltesinin geçen yılki üretim seviyesi olan 20 milyon ton civarında olabileceği beklentisini koruma ettiğini açıkladı.

1 Ekim 2022 – 31 Mart 2023 tarihlerini kapsayan kıymetlendirme raporunda öne çıkan tespit, kıymetlendirme, iddia ve teklifler şöyle:

* Ülkemiz 2022-2023 üretim yılı 6 aylık gelişme devrinde (1 Ekim-31 Mart) 287 mm yağış almış, uzun yıllar ortalamasının %23 altında olmuştur. Yağış düşüşü tüm bölgelerde gerçekleşmiş, yağış Karadeniz’de %9 azalmış, Marmara’da son 63 yılın en düşük yağışı alınarak %39 ortasında azalmıştır.

* Kış mevsiminde yağış eksikliği ülke genelinde daha besbelli olarak hissedilmiş, son 63 yılın en düşük yağış alan ikinci kış mevsimi olmuştur. Yağış eksikliği değişen oranlarda olmak üzere tüm bölgelerde görülmüştür. Bu oran Karadeniz’de %22, İç Anadolu’da %55 olarak gerçekleşmiştir.

* Mart ayında 96 mm yağış kaydedilmiş, uzun yıllar ortalamasının %56 üzerinde olmuş, Mart ayı bu yağış ile son 27 yılın en yağışlı Mart ayı olarak kayda geçmiştir. Mart yağışı farklı oranlarda tüm bölgelerde yüksek gerçekleşmiş, Marmara’da %20 İç Anadolu’da %80 aralığında yüksek seyretmiştir. Türkiye genelinde yağışlı geçen Mart ayını takiben, yağışların Nisan ayının birinci 10 gününde de devam etmesi, rekolte beklentisinde daha olumlu bir havanın oluşumuna katkı sunmaktadır.

* Ülke genelinde bölgelere nazaran değişkenlik göstermekle birlikte, buğday rekoltesi üzerine Nisan ve Mayıs ayı yağışları belirleyici olacak olup, Doğu Anadolu’da Haziran yağışları da tesirli olacaktır.

* Asrın felaketi hepsi değerli buğday üretim merkezleri olan 11 vilayette gerçekleşmiştir. Bu vilayetlerde sarsıntı felaketinden kırsalın da fazlaca etkilenmesi buğdayda bakım işlerinde aksama riski oluşturmuştur. Fakat her şartta üretime devam iradesi gösteren çiftçimizin çabaları, devletimizin milletle kaynaşması sonucu bu riskin minimize edildiği gözlemlenmektedir. Buğday rekoltesi üzerinde afetin de makul ölçüde belirleyici olacağı bedellendirilmektedir.

* Buğday 31 Mart prestiji ile İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde kardeşlenme, Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgelerinde kardeşlenme/sapa kalkma, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgelerinde sapa kalkma/başaklanma evrelerindedir. Bölgeler ortasında ve bölge içinde ekolojik farklılıklar ve yağış ve başka iklim faktörlerinin değişkenliği kaynaklı kıymetli fenolojik değişimler görülmektedir.

* Buğday ekim alanı UHK 2022 rekolte kestirim raporlarında 7,1 milyon hektar olarak öngörülmüştü. TÜİK raporunda ise Buğday ekim alanı 6,6 milyon hektar olarak belirtilmiştir. Bu üretim yılında Dünya ekmeklik buğday ton fiyatının 300 doların altına düştüğü göz önüne alındığında, ülkemiz buğday müdahale fiyatının, fark ödemesi ile birlikte bu fiyatlarla entegre olmuş olduğu, hatta üzerinde çıktığı anlaşılmaktadır. Girdi maliyetlerindeki artışı dikkate alınarak verilen bu fiyat ve artırılan ziraî dayanaklar üretici memnuniyetine yansımış ve kışlık ve yazlık buğday ekimlerinde artış olarak kendini gösterdiği kıymetlendirilmektedir. UHK ve TÜİK buğday ekim alanları normalize edilerek yapılan kıymetlendirme ile 2022-2023 üretim yılında 7,3 milyon hektar buğday ekilişinin olduğu öngörülmektedir. Bu ekim alanı göz önüne alındığında, iklim kaynaklı ortalama ünite alan randımanında bir ölçü kayıp olsa bile, ekim alanındaki artışın bunu telafi edebileceği öngörüsü ile buğday rekoltesinin geçen yılki üretim seviyesi olan 20 milyon ton civarında olabileceği beklentimizi koruma etmekteyiz.

* Kimi bölgelerimizde buğday hasadına aylar kalmıştır. Ekmeklik buğday 30 Nisana kadar gümrük vergisi sıfır olarak ithal edilebilmektedir. Üretimde sürdürülebilirlik, üreticinin korunmasına bağlı olduğundan, 30 Nisan’da gümrük vergisi sıfır uygulamasının gözden geçilmesini önermekteyiz.

* Geçen üretim yılında uygulandığı üzere, bu üretim yılında da TMO’nun hasat öncesi dünya fiyatları ile uyumlu, lakin girdi maliyetlerindeki artışı dikkate alan gerçekçi bir müdahale alım fiyatı belirlemesi teklifin ötesinde bir gereklilik olarak görülmektedir. Ayrıyeten, fark ödemesi uygulamasına devam edilmesini ve ziraî takviyelerin sürdürülebilirlik dikkate alarak güncellenmesini beklemekteyiz.

* TMO tarafından iki üretim döneminden bu yana “un regülasyonu” ismi altında kıymetli bir program hayata geçirilmiş olup, uygulama ekmek fiyatının muhakkak bir seviyede tutulmasını teminen buğday müdahale fiyatı üzerindeki baskıyı hafifleten, toplumsal bir program olarak toplumsal kabul görmüştür. Bu uygulamanın müdahale fiyatları üzerine üreticiyi şad edici tesiri, buğday ekim alanlarında artış eğilimini ortaya çıkarmıştır. Buğday ekim alanlarındaki yükseliş trendinin devamı ile “un regülasyonu” programının devamı ile sıkı bir bağlantı olduğundan hareketle, programın devamı tarafında gösterilecek irade hayati kıymettedir.