Kremlin gereğince tanımadığı muhalefetin kazanmasından telaşlı

Gazete Oksijen’den Hakan Aksay’ın bugünkü yazısı şöyle:

“Kırk yıldır Rusya basınını izliyorum. Lafın gelişi değil, hatta 41 yıl geride kaldı. Hiçbir vakit Türkiye’nin Rus gazetelerinde, televizyonlarında ve internet sitelerinde bu kadar büyük yer aldığını hatırlamıyorum.
Erdoğan ne demiş, Kılıçdaroğlu ne önermiş, son anketler neyi gösteriyor, Rus analistler ve Türkologlar ne tıp yorumlar yapıyor, Rusya açısından seçim sonuçları nasıl olsa daha iyi…

Satır satır, dakika dakika, hem de birçok vakit öteki haber ve yorumların gerisinde, kıyıda köşede değil, bilakis en başlarda Türkiye var.

Trump haberlerini geride bıraktı

Çoğu Trump hayranı olan Rus yayınlarında ABD başkanlık seçimleri de büyük yer tutmuştu. Lakin sanırım şu anda sıralamada Türkiye öne geçti. Rusya idaresi Türkiye ile iş birliği fırsatlarını kaybetmek istemiyor. Medyada en sık rastladığım cümle şöyle: “Erdoğan güç bir partner lakin Putin ile yeterli anlaşıyorlar ve ortadaki farklılıklara karşın birlikte ilerleyebiliyorlar.”

Bu cümlenin birinci kısmı değersiz değil. Erdoğan hakikaten de sıkıntı, Putin’i yoruyor. Suriye’de, Libya’da, Kafkasya’da, Ukrayna’da daima karşısına çıkıyor, pazarlığı çok seviyor fakat sonunda iki önder şöyle yahut bu türlü ortak tahliller bulabiliyor.

Her iki başkan de ortalarındaki idare şekli ve karakter benzerliklerinin yanı sıra kendi çıkarları doğrultusunda birbirlerini kullandıkları, manipüle edebildikleri duygusu sayesinde münasebetten keyif duyuyor. Birçok sefer ortalarındaki iş birliğinin yerini oluşturan “Batı’ya karşı birleşebilme vurgusu” da onlar açısından çok değerli.

Kim oburunu daha düzgün kullanıyor konusu biraz karışık, oraya girmeyelim. Akkuyu Nükleer Santrali, S-400 füze savunma sistemi, Şanghay İşbirliği Örgütü ve Astana İttifakı üzere süreçleri ele almak uzun sürer. Rusya medyasında Türkiye’nin büyük yer kaplaması, aktarılan haber ve yorumların hakikat ve objektif olduğunu göstermiyor. Çok büyük kısmı Kremlin’in denetiminde olan medya, ekseriyetle “taraflı” davranıyor. Putin Erdoğan’ı desteklediğine nazaran, medyası da o çizgide.

Erdoğan kaybederse Rusya da kaybeder mi?

Aylardan beri haberler ve yorumlar “Erdoğan’ın seçimleri kazanacağı” tarafında. Sadece son aylarda tek tük de olsa “muhalefetin aktifleştiği”, bilhassa sarsıntı sonrasında “seçimleri kazanma ihtimalinin ortaya çıktığı” gündeme getirilmeye başlandı. Lakin yeniden de çoklukla “Erdoğan zorlansa da kazanır, iktidarı muhalefete bırakmamanın bir yolunu bulur” görüşü yaygın.

Dahası Rusya idaresi, Akkuyu Santrali’ne sermaye iletilmesi, Türkiye’nin doğal gaz borcunun ertelenmesi üzere adımlarla fiilen seçim sürecinde iktidara takviye veriyor. Erdoğan’ın Esad ile görüştürülmesi gayretini ve Putin’in yakında Türkiye’ye gelerek seçim sürecinde rol oynaması ihtimalini de buraya ekleyelim.
Pekala, muhalefet üzerine ne diyorlar? Bu değerli bir bahis.

Bu kadar yıl boyunca ne Türkiye muhalefeti Rusya idaresi ve politikleri ile tanışmak için önemli adımlar attı, ne de Moskova onunla bağ kurmaya çalıştı. Kremlin, Sovyet devirlerinden kalma geleneğine bağlı: İdaresi ile iş birliği yaptığı ülkede muhalefeti görmezden gelerek “yumurtaları tek sepete dolduruyor”. Bu tavrıyla Ukrayna üzere kıymetli kayıplar vermiş olsa da huyundan vazgeçmiyor.

Rusya idaresinin ve medyasının Millet İttifakı, CHP ve Kemal Kılıçdaroğlu ile ilgili yorumlarında en sık rastlanan cümleler şöyle:

“Muhalefet Batı yanlısı, ABD ve NATO’ya bağlı. Başa gelirse Moskova’ya sırtını döner. Ayrıyeten Batı’nın Rusya yaptırımlarına katılır. Bizim büyük umut bağladığımız projelerimiz ziyan görür.”

Bu görüşler çok uzun müddettir lisana getirilmesine rağmen altılı masa ve sonrasında Millet İttifakı bunlarla ilgili rastgele bir açıklama yapmamıştı. Gidiş, genel olarak dış siyasete fazla ehemmiyet vermeyen muhalefetin, “hele biz bir iktidara gelelim, ondan sonra bakarız” tipi bir anlayışa sahip olduğunu düşündürüyordu.

Bay Kemal Rusya’ya ileti gönderdi

Cumhurbaşkanı adayı Kılıçdaroğlu, 19 Mart’ta Medya Günlüğü sitesi muharriri ve Türk Demokrasi Vakfı Türk-Rus Araştırmaları Merkezi Yöneticisi Aydın Sezer’in sorularını cevaplarken Rusya’ya birtakım bildiriler verdi. Karşılıklar Rus basınında yer buldu. Kılıçdaroğlu şöyle diyordu:

“Birbirimizin iç işlerine karışmayan, karşılıklı hürmet ve inanca dayalı bağlantıları sürdürmek her iki tarafın da faydasınadır. Rusya ile münasebetlerde dönemsel olmayan, dengeli siyasetlere dayanan uzun erimli, istikrarlı bir anlayışı önemsiyorum. (…) Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı askeri harekatı tasvip etmiyoruz. (…) Türkiye’nin diplomasi birikiminin kullanılması yoluyla mevcut sorunun tahliline ait elimizden gelen katkıyı yapmak isteriz. (…) Türk dış siyasetinde Rusya’nın pozisyonu aşikardır. Rusya açısından da Türkiye hakkında muhakkak bir pozisyon tarifi var. Karşılıklı hürmet aslı içinde bu durumun değişmesi için bir sebep olduğunu düşünmüyorum. Tersine, yeni sınamalarla karşılaşmak yerine mevcut pozisyonların daha da pekiştirileceğine inanıyorum. (Putin’in Türkiye seçimlerinde yükünü Erdoğan’dan yana kullandığıyla ilgili soruya cevaben: ) Bu değerlendirmeleri duyuyorum fakat gerçeği yansıtmadığına inanmak istiyorum. Türkiye ile Rusya ortasındaki bağların en kıymetli ögesinin inanç olması gerekir. Karşılıklı olarak iç işlerine karışmamak, hele seçim üzere mevzularda taraf tutan ya da o denli yorumlanan davranışlarda bulunmamak gerekir.”

Böylelikle her ne kadar Akkuyu, S-400, Astana Süreci, Batı’nın Rusya’ya yaptırımlarına uyma/uymama üzere hassas mevzulara girilmese de, Moskova ile istikrarlı ve uzun vadeli alakaları sürdürme eğilimi, dostça bildiriler ve bu ortada kimi kibar ikazlar lisana getirilmiş oldu.

İktidar değişirse Rusya ile ilgiler ne olur?

Seçimleri Erdoğan kazanırsa Türkiye-Rusya sınırında büyük bir değişiklik olmaz. Uzun müddettir iki önderin dört dudağının ortasında şekillenen ilgiler devam eder. Ancak bu, “sorunsuz bir gelecek” manasına gelmiyor. Zira Rusya-Ukrayna Savaşı, Batı ile alakalarda yaşanacak yeni gerginlikler, Erdoğan’ın ABD ile pazarlığın gidişine nazaran Putin’i geri plana atma ihtimali (ki başından beri Kremlin de bunu biliyor lakin Türkiye’yi olabildiğince “Truva atı” üzere kullanmayı önemsiyor) ve her ikisinin de bölgesel liderlik hevesleri, bugün aslında hayli hassas bir çizgide yürütülen iş birliği ortamını bir anda aksine çevirme potansiyeli taşıyor.
Pekala ya muhalefet kazanırsa, o vakit ne olur? Hiçbir şey olmaz. İki ülkenin haritadaki yeri de değişmez, birbirleri açısından değeri de. Başlarda ufak tefek kahırlar yaşansa bile, Soğuk Savaş yıllarında Sovyetler Birliği ve Türkiye ortasındaki bağlantılar üzere değerli tecrübeler temelinde, istikrarlı bir yola girme bahtı büyüktür. Lakin Ankara ile Moskova ortasındaki aralık bugünküne nazaran hissedilir ölçüde açılabilir.
Mümkün yeni idarenin bugün Rusların çekindiği ölçüde Kremlin’e sırtını dönme ihtimali yok. Lakin gelişmeler, iktidarın Rusya ile Batı yaptırımları ve Ukrayna, Orta Doğu üzere bahislerde kendini ne kadar “dengeci”, ne kadar “ne de olsa Batı’nın ve NATO’nun bir parçası” olarak konumlandıracağına nazaran biçimlenecektir. Ve alışılmış diplomatik ustalığına, Moskova’nın lisanını ve reaksiyonlarını manaya marifetine nazaran.

Bir ihtimal daha var: Putin giderse

Yazıyı burada bitirmek bana denklemi yarıda bırakma hissini vereceği için son bir ek yapmadan noktayı koymayayım. Burada Türkiye’deki seçimlerin sonucuna nazaran Rusya ile bağlantılardan bahsederken “Putin-Erdoğan” ve “Putin-Kılıçdaroğlu” seçeneklerini ortaya koyduk. Pekala, ya Putin iktidardan inerse?
23 yıldır Rusya’nın başında olan Putin’in Ukrayna işgaline başlarken yaptığı hesap yanlışları, ülkesine ve kendisine de hissedilir ziyanlar veriyor. Ekonomik ve siyasi olarak kayıp hanesi kabarıyor. Bugün tüm problemlerine karşın kamuoyu dayanağı yüksek görünen Putin, daima bu türlü güçlü mü olacak? 2024’teki başkanlık seçimlerini kazanarak sonraki yıllarda yoluna itimatla devam mı edecek? Bu sorulara tereddütsüz evet demek çok sıkıntı.

Şayet seçim yoluyla yahut öteki formda Rusya’da iktidara farklı bir önder gelirse, Türkiye’de başta Erdoğan da olsa Kılıçdaroğlu da olsa, Türkiye-Rusya alakaları bundan derinden etkilenebilir. Bilhassa Rusya’nın Ukrayna ve Batı konusunda nasıl bir tercih izleyeceği, bunu etkileyecektir.

Ve natürel, yeni Rusya önderinin, örneğin, Başbakan Mişustin yahut Moskova Belediye Lideri Sobyanin üzere askeri değil ekonomik güce ehemmiyet veren biri mi, yoksa Wagner işvereni Prigojin üzere daha şahin ve saldırgan bir Rus milliyetçisi mi olacağına bağlı olarak da ikili bağlantılar tablosu netleşecektir.”

patronlardunyasi.com