Talepte dönüşüm bakıra düzey atlatacak
Evrim KÜÇÜK
Dünya fosil yakıtlardan pak güç teknolojilerine hakikat ilerliyor. Bu teknolojileri inşa etmek mineral ağır bir süreç ve tüm metaller ortasında en yüksek ısıl ve elektriksel iletkenliğe sahip olanlardan bakıra talebinin süratle büyümesini sağlıyor. Yenilenebilir güçte elektrikle ilgili tüm altyapı için gerekli olan bakır fiyatlarının orta vadede 11 bin doların üzerine yanlışsız hareket etmesi bekleniyor.
Ekonomik faaliyetlerdeki güzelleşmeyi çabucak yansıtan bakır altı haftanın en düşük düzeyinden toparlamış durumda. Bakır vadeli süreçleri Comex’de 4.5 dolara yükselirken, Londra’da 3 ay vadeli bakırın tonu geçtiğimiz haftayı 9.785 dolar düzeyinden kapadı. Doların sürat kesmesi ve Avrupa’da imalatın güçlenmesi bakır fiyatlarının son haftaların en yüksek seviyesinde kalmasına yardımcı oluyor. Analistler, orta vadede bakırın mayıs ayında gördüğü rekor fiyatlara geri dönebileceğini düşünüyor.
Ekonomist ve emtia uzmanı Patricia Mohr, bakırın orta vadede harika döngü içine girebileceğini savunuyor. Mohr, Vancouver’daki AME konferansında yaptığı açıklamada, bakırın orta vadede pound başına 5 doların üzerine çıkmasının beklendiğini söyledi. Bu da ton fiyatın 11 bin doları aşabileceği manasına geliyor.
Ekonomist yaptığı açıklamada, “COVID-19 pandemisinin başlamasından bu yana emtia fiyatlarının birden fazla yükseldi. Güç geçişinde kritik olan ve dünyanın net sıfır karbon emisyon hedefl erine ulaşmasını sağlamak için gereken metal paketine olan talep her vakit bu metallerin üretim görünümüyle uyumlu değil. Bu birebir vakitte bakır için de geçerli” dedi.
Konvansiyonel hareket etmiyor
2021’in en güzel performans gösteren metalleri Çin’in neodim oksidi, Batı Avustralya’daki lityum spot konsantreleri, Çin’deki iç pazardaki nikel sülfat ve LME bakırdan oluştu. Bakır fiyat performansı üstte sayılan öbür metaller kadar çarpıcı olmadı. Bununla birlikte, kritik bir metal olması nedeniyle bakır talebinin güçlenmesi, fiyatların yükseliş potansiyelini artırıyor ve bakır fiyatının konvansiyonel olmayan hareketlerde bulunmasını tetikliyor.
Mohr’a nazaran, Çin’deki endüstriyel faaliyetlerin altı ay boyunca yaklaşık yüzde 3’e gerilediği ortamda olağan kaideler altında bakırın düşmüş olması gerekiyordu. Ekonomist, “Tipik olarak bu kaidelerde pound başına 2.50 dolar (yaklaşık 5.500 dolar/ton) görmemiz gerekirdi ama bunun yerine 4 doların üzerindeki bakır fiyatlarıyla karşı karşıyayız. Bunun temel nedeni piyasada alıma ve fiyatların yükselmesine yol açan yeni talebin ortaya çıkması” formunda konuştu.
Pak güce geçişte kritik bir metal
Bakır bugüne kadar yüklü olarak inşaat bölümünde, elektronik aygıtlarda, motorlarda ve TV, radyo üzere elektronik tüketim mallarında kullanıldı. Lakin son 20 yılda sürdürülebilir güç yatırımlarındaki patlama yaşanıyor ve pak güce geçişte bakır çok kritik bir metal.
- Güneş fotovoltaikleri (PV), ısı ve elektriği iletme verimliliği nedeniyle bakıra bağımlı. Navigant Research’e nazaran 1 megawatt (MW) güneş gücü heyetimi 5 ton bakır kullanımı gerektiriyor. 2020 ile kıyaslandığında, PV kurulumlarından gelen yıllık bakır talebinin 2030 yılına kadar iki katına ve 2050 yılına kadar neredeyse üç katına çıkabileceği hesaplanıyor.
- Rüzgar gücü teknolojileri, türbinlerinde, kablolarında ve transformatörlerinde kırmızı metalden yararlanıyor. Açık deniz rüzgar çiftlikleri, karaya bakırdan yapılmış uzun denizaltı kablolarıyla bağlı oldukları için ekseriyetle daha büyük ölçüler kullanım gerektiriyor. Kara rüzgar çiftlerindeki 1 MW suram 4.76 ton bakır gerektirirken, kıyı rüzgar çiftliklerinde bu sayı 10.54 tona çıkıyor. Bakır ihtiyaçlarındaki en büyük artış yüzdesi açık deniz rüzgar çiftliklerinden geliyor. 2050’de yıllık 45.000 MW açık deniz rüzgar konseyimi öngörülüyor ve bu 2020’ye oranla yüzde 648’lik artışa işaret eden 432.000 ton bakır manasına geliyor.
- Elektrikli araçlarda içten yanmalı motorlu bir arabaya nazaran iki katından fazla kullanılıyor. Hibrit ve akülü elektrikli araçların ortaya çıkmasıyla birlikte, bir arabaya güç sağlamak için kullanılan bakır kablo ölçüsü arttı. Hibrit Elektrikli araçlarda ortalama 85 pound (38.5 kg) bakır kullanılıyor. Elektrik motoruyla çalışan ve pili yine şarj edilen PHEV’lerde kullanılan bakır ölçüsü 132 pound (60 kg) civarında.
Yüzde 90’ı 2050’ye kadar tükenebilir
“Temiz” güç teknolojilerine olan talep bakırın süratle tükenmesine yol açabilir. Bilinen tüm bakır rezervlerinin yüzde 90’ından fazlasının bu yüzyılın ortasına kadar tükeneceği kestirimleri yapılıyor. ABD Jeoloji Araştırmaları’na nazaran, global bakır rezervlerinin 2.1 milyar ton olduğu varsayım ediliyor. Bakır kaynakları dünya genelinde 12 ülkeye dağılmış durumda ve en büyük hisse yüzde 39 ile Latin Amerika’da. Şili yüzde 23, Peru yüzde 10 ve Meksika yüzde 6’ya sahip. Mevcut bakır madenciliği kelam konusu olduğunda, Şili ve Peru birlikte global pazarlara yüzde 39 tedarik sağlıyor ve onu yüzde 8 ile Çin izliyor. Latin Amerika bu nedenle bir bakıma global bir bakır muhteşem gücü. Bu ülkelerdeki siyasi karmaşa üretimin ve yeni kaynaklar bulunmasına yönelik yatırımların önünde değerli bir mani olarak gösteriliyor.